Γιατί να κάνω ένα μεταπτυχιακό;

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αύξηση στην Ελλάδα όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη του αριθμού των φοιτητών που επιλέγουν να συνεχίσουν στο επίπεδο του μεταπτυχιακού ή ακόμη και διδακτορικού διπλώματος. Ωστόσο οι λόγοι για την παρακολούθηση ενός μεταπτυχιακού προγράμματος και την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής δεν σχετίζονται αποκλειστικά με το ενδιαφέρον για το αντικείμενο της έρευνας αλλά και με το όνειρο μιας ακαδημαϊκή καριέρα ή την απόκτηση προσόντων για την είσοδο στην αγορά εργασίας.

Σε αντίθεση με το παρελθόν όπου προσφέρονταν πολύ λιγότερα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών σήμερα ολοένα και περισσότερα ακαδημαϊκά τμήματα στην Ελλάδα προσφέρουν μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών τα οποία καλύπτουν ένα εύρος αντικειμένων στις θετικές, τις ανθρωπιστικές, τις ιατρικές και τις οικονομικές επιστήμες. Ακολούθως χαρακτηριστική είναι και η αύξηση των κατόχων ενός ή και περισσότερων τίτλων μεταπτυχιακών σπουδών.

Ο βασικός λόγος για την απόφαση πραγματοποίησης μεταπτυχιακών σπουδών και την επιλογή μεταπτυχιακού προγράμματος είναι το ενδιαφέρον μας να μάθουμε περισσότερα γύρω από το αντικείμενο των σπουδών μας και να εξειδικευτούμε σε κάποιον συγκεκριμένο τομέα του. Στα πλαίσια των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών ο φοιτητής μαθαίνει πολλά πράγματα, λαμβάνει πιο ουσιαστικές και εξειδικευμένες γνώσεις (σε σχέση με τα πολλά γενικά μαθήματα των προπτυχιακών σπουδών), και αναπτύσσει την κριτική ικανότητα προκειμένου να μπορεί μόνος του να τις εξελίξει. Τα παραπάνω ισχύουν πολύ περισσότερο εφόσον το μεταπτυχιακό του γίνεται στο αντικείμενο σπουδών του.

Σε μεγάλο ωστόσο ποσοστό οι απόφοιτοι κάποιου τμήματος επιλέγουν ένα μεταπτυχιακό με στόχο να αποκτήσουν πρόσθετα προσόντα που θα τους εξασφαλίσουν την είσοδο στην αγορά εργασίας. Πολλοί είναι εκείνοι που θεωρούν πως ένα καλό μεταπτυχιακό θα βελτιώσει το βιογραφικό τους και όταν μπουν στη διαδικασία αναζήτησης εργασίας θα έχουν περισσότερα προσόντα να παρουσιάσουν στον εργοδότη τους ακόμη και αν δεν χρειάζονται τα συγκεκριμένα προσόντα στην εργασία τους. Επιπλέον, επιλέγουν μεταπτυχιακά προκειμένου να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους σε ένα συγκεκριμένου κομμάτι της επιστήμης που μελλοντικά θα έχει μεγάλη ζήτηση. Με τον τρόπο αυτό αποκτούν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην αγορά εργασίας και ελπίζουν πως θα καταφέρουν να βρουν ευκολότερα δουλειά στον συγκεκριμένο κλάδο.

Θα πρέπει ωστόσο να αναφέρουμε πως ένας μεταπτυχιακός τίτλος δεν εξασφαλίζει απαραίτητα μια καλύτερη επαγγελματική εξέλιξη. Συχνά στην αγορά εργασίας ο μεταπτυχιακός τίτλος αντιμετωπίζεται με επιφύλαξη (καθώς σημαίνει υψηλότερο εργατικό κόστος) ενώ προτιμάται η εργασιακή εμπειρία του υποψηφίου. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειώσουμε πως για αρκετούς υποψηφίους η πραγματοποίηση ενός μεταπτυχιακού συνδέεται με την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα που νιώθουν να εισέλθουν στην αγορά εργασίας. Παρακολουθώντας κάποιο μεταπτυχιακό ουσιαστικά καθυστερούν την είσοδό τους στην αγορά εργασίας και με τον τρόπο αυτό χάνουν πολύτιμα χρόνια εργασιακής εμπειρίας (που μπορεί να μετράνε περισσότερο στην αγορά εργασίας). Η συνεχής παράταση των σπουδών και η καθυστέρηση στην είσοδο της αγοράς εργασίας είναι ένα γενικότερο πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Επίσης, συχνά οι απόφοιτοι επιλέγουν να πραγματοποιήσουν ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών σε κάποιο γνωστικό αντικείμενο διαφορετικό από του πρώτου τους πτυχίου. Το μεταπτυχιακό αποτελεί έναν καλό και συντομότερων των κατατακτήριων εξετάσεων τρόπο για να εξοικειωθούμε με τις αρχές ορισμένων επιστήμων (αν και στις περισσότερες φορές θα πρέπει να δείξουμε αντίστοιχη εξοικείωση ή επαγγελματική εμπειρία). Ιδιαίτερα στην περίπτωση των θεωρητικών επιστημών πολύ συχνά γίνονται δεκτοί και απόφοιτοι άλλων τμημάτων των ανθρωπιστικών ή των θετικών επιστημών ενώ ενδεχομένως μικρότερη είναι η αντίστροφη τάση από τις θεωρητικές προς τις θετικές επιστήμες και την ιατρική. Η τάση συνέχισης των σπουδών σε μεταπτυχιακό επίπεδο σε διαφορετικό γνωστικό αντικείμενο τείνει να αυξηθεί και λόγω των πρόσφατων διεθνών εξελίξεων στον τομέα της διά βίου εκπαίδευσης.

Τέλος, θα πρέπει να αναφέρουμε πως αρκετοί απόφοιτοι πραγματοποιούν μεταπτυχιακές σπουδές σε διαφορετικό γνωστικό αντικείμενο προκειμένου να αποκτήσουν τα κατάλληλα εφόδια ως ερευνητές ή εργαζόμενοι σε διαθεματικούς τομείς έρευνες. Τα τελευταία χρόνια παράλληλε με την εξειδίκευση των επιστημών έχει εμφανιστεί και η ανάγκη συνεργασίας μεταξύ επιστημόνων από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα για την πρόοδο της επιστήμης. Τέτοιες διαθεματικές περιοχές εμφανίζονται σήμερα σε όλο το φάσμα των επιστημών και προκειμένου οι απόφοιτοι μιας σχολής να εργαστούν σε αυτές θα πρέπει να παρακολουθήσουν κάποιο μεταπτυχιακό σε διαφορετικό τομέα. Για παράδειγμα ο απόφοιτος της ιατρικής ή της φαρμακευτικής μπορεί να παρακολουθήσει ένα μεταπτυχιακό του Τμήματος Φυσικής στις νανοτεχνολογίες προκειμένου να παρακολουθήσει τις τελευταίες εξελίξεις στο χώρο της νανο-χειρουργικής ή των νανο-φαρμάκων που τείνουν να αντικαταστήσουν τις παραδοσιακές μεθόδους και τεχνικές. Ακολουθώντας τις παραπάνω εξελίξεις, τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί και η δυνατότητα δημιουργίας διαθεματικών μεταπτυχιακών μεταξύ σχολών και τμημάτων.

Η επιλογή μεταπτυχιακού είναι μια πολύ δύσκολη απόφαση στη λήψη της οποίας πολύ παράγοντες θα πρέπει να ληφθούν υπόψη. Σε κάθε περίπτωση είναι προτιμότερο οι υποψήφιοι να έχουν ξεκαθαρίσει πριν υποβάλλουν την αίτησή τους λόγους για τους οποίους τους ενδιαφέρει το συγκεκριμένο μεταπτυχιακό πρόγραμμα και να αξιολογήσουν σωστά τις προοπτικές που μπορεί να τους προσφέρει.

Παναγιώτης Χαρίτος