Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοβιομηχανίας

Συνέντευξη των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας.

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία για το 2009, η φαρμακευτική δαπάνη διαμορφώθηκε στα 8,5 δις ευρώ, καταγράφοντας μια αυξητική τάση. Που οφείλεται κατά την άποψη σας η τάση αυτή; Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί και ποιες είναι οι δικές σας προτάσεις επί του θέματος;

Πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι τα 8,5 δις αντιπροσωπεύουν το συνολικό μέγεθος της αγοράς φαρμάκων στην χώρα μας, σε λιανικές και νοσοκομειακές τιμές. Στα 8,5 δις περιλαμβάνονται η δαπάνη 1,5 δις (σε νοσοκομειακές τιμές) για τα φάρμακα των νοσοκομείων καθώς και η συμμετοχή των ασφαλισμένων, η ιδιωτική κατανάλωση και οι παράλληλες εξαγωγές φαρμάκων. Αυτό που θα πρέπει να ενδιαφέρει την Πολιτεία είναι η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη όρος που χρησιμοποιείται διεθνώς για να προσδιοριστεί το κόστος των φαρμάκων που επιβαρύνει τα ασφαλιστικά ταμεία. Το 2009 η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη έφτασε τα 5,1δις εμφανίζοντας σημαντική αύξηση τα τελευταία χρόνια.
Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, η αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης συνδέεται σε μεγαλύτερο βαθμό με την αύξηση της κατανάλωσης φαρμάκων και λιγότερο με την εξέλιξη των τιμών των φαρμακευτικών προϊόντων. Οι κυριότεροι λόγοι αύξησης της κατανάλωσης είναι η μεταβολή κοινωνικο-οικονομικών και δημογραφικών παραγόντων (αύξηση προσδόκιμου επιβίωσης, γήρανση του πληθυσμού, επέκταση της ασφαλιστικής κάλυψης σε ευρύτερα στρώματα) και η αδυναμία ελέγχου σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού και συνταγογράφησης.
Σημαντικότατος παράγοντας που συντελεί στην αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης είναι η υποκατάσταση παλαιότερων και κατά τεκμήριο φθηνότερων φαρμάκων, από νεότερα και ακριβότερα. Η συγκεκριμένη πρακτική απαντάται διεθνώς και είναι ευπρόσδεκτη στο βαθμό που αφορά πραγματικά νέες καινοτόμες ανακαλύψεις και θεραπείες. Το πρόβλημα στην χώρα μας εστιάζεται στην έκταση και τον υψηλό ρυθμό υποκατάστασης παλαιότερων θεραπειών από νεώτερες ακριβότερες χωρίς τον παραμικρό φραγμό. Την ίδια στιγμή, όλα τα αναπτυγμένα κράτη ζητούν από τους παραγωγούς νέων φαρμάκων, μελέτες που να αποδεικνύουν το πρόσθετο θεραπευτικό όφελος σε σχέση με υφιστάμενες θεραπείες προκειμένου να καθοριστεί η πραγματική αξία του φαρμάκου.
Οι δράσεις της Πολιτείας επομένως θα πρέπει να επικεντρωθούν αφενός στην ισορροπημένη τιμολόγηση για τα φαρμακευτικά προϊόντα και αφετέρου στον έλεγχο της κατανάλωσης. Ισορροπημένη τιμολόγηση είναι εκείνη που επιβραβεύει την πραγματική καινοτομία των νέων φαρμάκων αλλά παράλληλα συγκρατεί την υποκατάσταση δίνοντας τέτοιες τιμές στα παλιά φάρμακα προκειμένου να παραμένουν στο σύστημα.
Θα πρέπει όμως να γίνει κατανοητό ότι το εργαλείο των τιμών από μόνο του δεν μπορεί να ελέγξει την φαρμακευτική δαπάνη. Απαραίτητη θεωρείται η εφαρμογή συνταγογραφικών πρωτοκόλλων με στόχο την κατεύθυνση της συνταγογραφίας προς οικονομικότερες επιλογές. Η εισαγωγή της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης αποτελεί κύριο μηχανισμό για την επίτευξη του σκοπού αυτού επιτρέποντας την παρακολούθηση και τον έλεγχο των αποκλίσεων. Σε επίπεδο ασφαλιστικών ταμείων θα πρέπει να τεθεί σε λειτουργία ένα σύστημα Τιμών Αναφοράς ασφαλιστικής αποζημίωσης ανά θεραπευτική κατηγορία όπως άλλωστε προβλέπεται από το νόμο. Παράλληλα τα Ταμεία θα πρέπει να καταρτίσουν προϋπολογισμούς φαρμακευτικής δαπάνης για κάθε θεραπευτική κατηγορία που σε συνδυασμό με ένα σύστημα rebate στην περίπτωση υπερβάσεων μπορούν να εξασφαλίσουν μεγάλες εξοικονομήσεις.

Η εφαρμογή της λίστας φαρμάκων είναι ένα μέτρο που χρησιμοποιήθηκε κατά το παρελθόν από την Πολιτεία, ενώ υπήρξε και δέσμευση της παρούσας κυβέρνησης. Είναι αποτελεσματικό μέτρο;

Η λίστα αποτελεί επιστημονικό εργαλείο που χρησιμοποιείται σε πολλές χώρες και έχει στόχο αφενός να τεκμηριώνει τις συνταγογραφικές επιλογές των γιατρών και αφετέρου να τους κατευθύνει σε όμοιες θεραπευτικά άλλα οικονομικότερες επιλογές. Στην ελληνική εκδοχή της, η λίστα χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά σαν μέσο περαιτέρω μείωσης των τιμών και συμπεριλάμβανε όλα τα φάρμακα που εκπλήρωναν την προϋπόθεση να μην είναι ακριβότερα από μια καθορισμένη τιμή αναφοράς. Είναι γεγονός ότι στη χώρα μας η λίστα δεν λειτούργησε σωστά, εκφυλίστηκε και δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η επίδραση της στη μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης είχε μικρή διάρκεια και επιπλέον δημιούργησε καθυστερήσεις στην πρόσβαση των ασθενών στα καινοτόμα φάρμακα καθώς αυξήθηκε ο χρόνος ένταξης των νέων φαρμάκων στην Ελληνική αγορά.
Η λίστα φαρμάκων στην Ελλάδα εξακολουθεί πρακτικά να γίνεται αντιληπτή ως ένα σύστημα τιμών αναφοράς. Η λογική του συγκεκριμένου συστήματος είναι να μην υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις στην τιμή των φαρμάκων που αποζημιώνονται από τα ασφαλιστικά ταμεία για τη θεραπεία της ίδιας ασθένειας και έχουν παρεμφερή θεραπευτική αξία. Αυτό σημαίνει πως η μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης δεν αποτελεί τον κύριο σκοπό της λίστας αλλά λογική απόρροια της. Κατ’ επέκταση, είναι εμφανές πως η λίστα εξακολουθεί να αποτελεί ένα επιπλέον εργαλείο μείωσης των τιμών. Εφόσον η αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης συνδέεται σε μεγαλύτερο βαθμό με την αύξηση του όγκου κατανάλωσης φαρμάκων, η εφαρμογή της λίστας, χωρίς παράλληλη εφαρμογή και άλλων μέτρων, δεν θα επιφέρει την επιθυμητή μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης και δεν θα βελτιώσει το επίπεδο φαρμακευτικής περίθαλψης των ασφαλισμένων.

Στην Ευρώπη καταγράφεται μια στροφή προς τα αντίγραφα / γενόσημα φάρμακα (για λόγους επιστημονικούς, διασφάλισης της δημόσιας υγείας και οικονομικούς). Ποια είναι η θέση σας για την αξία των φαρμάκων αυτών, ως προς τη δημόσια υγεία και τη συγκράτηση της φαρμακευτικής δαπάνης για το φάρμακο;

Με τον όρο γενόσημα εννοούμε φάρμακα όμοια σε σύνθεση και αποτελεσματικότητα με τα πρωτότυπα φάρμακα που έχουν χάσει το δικαίωμα αποκλειστικής κυκλοφορίας. Συνεπώς μιλάμε για δραστικές ουσίες, που κυκλοφόρησαν ως πρωτότυπα φάρμακα πριν από τουλάχιστον 15 χρόνια. Τα γενόσημα φάρμακα αποτελούν ελκυστική επιλογή των συστημάτων υγείας λόγω της χαμηλότερης τιμής τους. Η προσπάθεια εξοικονόμησης πόρων, μέσω της αύξησης της κατανάλωσης των γενόσημων, ώστε να χρηματοδοτηθούν οι νεότερες θεραπείες και η «καινοτομία» αποτελεί σημείο σύμπτωσης των επιδιώξεων των κυβερνήσεων και της διεθνούς φαρμακοβιομηχανίας. Την προσπάθεια αυτή στηρίζουν τόσο οι κυβερνήσεις χωρών με ισχυρή παραγωγική βάση φαρμακευτικών προϊόντων και κουλτούρα χρήσης γενόσημων, όσο και οι διεθνείς πολυεθνικές εταιρείες έρευνας άλλα και οι πολυεθνικές εταιρείες παραγωγής γενόσημων. Είναι δε σύνηθες τα τελευταία χρόνια οι πολυεθνικοί όμιλοι έρευνας είτε να δημιουργούν, είτε να εξαγοράζουν εταιρείες παραγωγής γενόσημων.
Δυστυχώς στη χώρα μας, τα γενόσημα δεν αξιοποιήθηκαν ποτέ, αντιθέτως δυσφημίστηκαν συστηματικά τις τελευταίες δεκαετίες με αποτέλεσμα να έχουν φορτιστεί αρνητικά και αποδυναμωθεί.
Το τελευταίο διάστημα εκφράζονται πάλι από πολλές πλευρές απόψεις ότι: η χαμηλή διείσδυση γενόσημων στην χώρα μας οφείλεται στην σχετικά υψηλή τιμή τους (72% της αρχικής τιμής των αντίστοιχων προϊόντων αναφοράς). Σε πρώτη ανάγνωση οι συγκεκριμένες απόψεις ακούγονται λογικές. Όμως θα πρέπει να τονιστεί ότι η υποκατάσταση των παλαιών από νέα ακριβότερα πρωτότυπα φάρμακα εντείνεται όσο εντονότερη είναι η πίεση στην τιμή και η δημιουργία θορύβου σχετικά με την ποιότητα των γενόσημων.
Για να αυξηθεί η χρήση γενοσήμων χρειάζεται να θεσπιστούν κατάλληλα κίνητρα σε γιατρούς, φαρμακοποιούς ενώ θα πρέπει να υλοποιηθεί σχετική εκστρατεία ενημέρωσης των πολιτών σε ικανό βάθος χρόνου ώστε να καλλιεργηθεί η κατάλληλη κουλτούρα χρήσης τους και να τονιστεί η απόλυτα ισάξια θεραπευτική αποτελεσματικότητα τους, η οποία για την εγχώρια παραγωγή είναι δεδομένη. Όλα αυτά στα πλαίσια μιας συνολικής πολιτικής γενοσήμων με σύστημα κατεύθυνσης της συνταγογραφίας μέσω οδηγιών με στόχο την σωστή και τεκμηριωμένη συνταγογράφηση των οικονομικότερων επιλογών.

Στην ελληνική αγορά παρατηρήθηκε το φαινόμενο της έλλειψης ορισμένων σκευασμάτων. Που οφείλεται αυτό; Είναι συχνό φαινόμενο και πως μπορεί να αντιμετωπιστεί; Θέτει άραγε σε κίνδυνο την υγεία των πολιτών;
Τι είναι οι παράλληλες εξαγωγές φαρμάκων, που για πολλούς ευθύνονται για την έλλειψη φαρμάκων; Τι συνέπειες έχουν για τη δημόσια υγεία, για τη βιομηχανία του φαρμάκου και εν γένει την οικονομία; Είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο και πως μπορεί να αντιμετωπιστεί;

Οι ελλείψεις οφείλονται κυρίως στην διενέργεια παράλληλων εξαγωγών πρακτική που είναι καθόλα νόμιμη στο βαθμό που εξασφαλίζεται η επάρκεια της εγχώριας αγοράς. Οι παράλληλες εξαγωγές ευνοούνται από την σημαντική διαφορά των τιμών των φαρμάκων στη χώρα μας σε σχέση με άλλες χώρες της Ε.Ε. Ο ενδεχόμενος κίνδυνος από τις ελλείψεις για την υγεία του ελληνικού πληθυσμού είναι δεδομένος.
Ο ΕΟΦ έχει ήδη κινηθεί με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας επιβάλλοντας απαγορεύσεις εξαγωγών συγκεκριμένων φαρμάκων που εμφανίζουν έλλειψη. Σίγουρα όμως το μέτρο αυτό δεν αποτελεί μόνιμη λύση.
Το παράλληλο εμπόριο φαρμάκων εστιάζεται κυρίως σε προϊόντα των πολυεθνικών βιομηχανιών που συνήθως κυκλοφορούν με όμοια χαρακτηριστικά στις διαφορές χώρες άλλα με διαφορετικές τιμές. Είναι λοιπόν αναμενόμενο να επιχειρείται από τους μεσάζοντες η απόκτηση μεγαλύτερων κερδών, αναζητώντας την αγορά τους σε χώρες με χαμηλές τιμές και η πώληση τους σε άλλες οπού οι τιμές τους είναι υψηλότερες. Σε κάθε τέτοια περίπτωση αυτοί που χάνουν είναι οι παραγωγοί δηλαδή η φαρμακοβιομηχανία.

Πως διαμορφώνεται η τιμή του φαρμάκου στην Ελλάδα; Ποιοι είναι οι παράγοντες που την καθορίζουν; Ποια είναι τα θετικά και αρνητικά; Ποια είναι η θέση σας για την διαμόρφωση της τιμής;

Η τιμολόγηση των φαρμάκων στην Ελλάδα είναι αρμοδιότητα της Πολιτείας. Η τιμή των φαρμακευτικών προϊόντων διαμορφώνεται σε 3 στάδια. Αρχικά ο αρμόδιος φορέας της Πολιτείας εντοπίζει τις τιμές πώλησης κάθε πρωτότυπου φαρμάκου στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. και υπολογίζει το μέσο όρο των 3 φθηνότερων χώρων. Η τιμή αυτή αποτελεί την τιμή πώλησης των φαρμακευτικών εταιρειών στους χονδρέμπορους. Στη συνέχεια προστίθεται ένα ποσοστό 5,4% που αποτελεί το μεικτό ποσοστό κέρδους των χονδρεμπόρων. Τέλος, προστίθεται το μεικτό ποσοστό κέρδους των φαρμακείων, που αντιστοιχεί σε 35% στη χονδρική τιμή (ή 24,34% στη λιανική τιμή), καθώς και 6,5% Φ.Π.Α. Υπάρχεί ειδική πρόνοια και διαφορετική μεταχείριση για τα φάρμακα σπάνιων παθήσεων και ορισμένες άλλες ευαίσθητες κατηγορίες, καθώς και διαφορετικά ποσοστά κέρδους χονδρεμπόρων και φαρμακείων για ορισμένα ¨ακριβά¨ φάρμακα.
Η τιμή των γενοσήμων ορίζεται στο 72% της αρχικής τιμής των πρωτοτύπων
Με τον τρόπο αυτό η Ελλάδα εξασφαλίζει πως τα φάρμακα που πωλούνται στην εγχώρια αγορά έχουν τη δεύτερη ή την τρίτη χαμηλότερη τιμή στην Ε.Ε. Ένα αρνητικό σημείο αυτής της υπόθεσης είναι η δημιουργία μεγάλου κινήτρου για αύξηση των παράλληλων εξαγωγών και ενδεχόμενες ελλείψεις στην αγορά. Όμως το πιο σημαντικό αρνητικό στοιχείο είναι πως η υπερβολική πίεση των τιμών των φαρμάκων δεν αφήνει πολλά περιθώρια για την εφαρμογή και άλλων μέτρων που οδηγούν το φαρμακευτικό σύστημα σε μια πιο ορθολογική λειτουργία. Παράδειγμα αποτελεί η εφαρμογή της λίστας φαρμάκων η οποία στο βαθμό που χρησιμοποιείται ως ένα επιπλέον μέτρο μείωσης των τιμών, μπορεί να οδηγήσει τις τιμές σε επίπεδα κάτω από τη χαμηλότερη τιμή στην Ε.Ε. Σε αυτήν την περίπτωση η παραγωγή ή εισαγωγή των φαρμάκων μπορεί να καταστεί ασύμφορη και να σταματήσει η κυκλοφορία τους.
Για την αντιμετώπιση των παραπάνω προβλημάτων θα πρέπει να υπάρχει διαφοροποίηση της λιανικής τιμής πώλησης και της τιμής που τα ασφαλιστικά ταμεία αποζημιώνουν κάθε φάρμακο. Με αυτόν τον τρόπο θα μειωθούν οι παράλληλες εξαγωγές και παράλληλα υπάρχει μεγαλύτερη ευχέρεια κινήσεων στην Πολιτεία να χρησιμοποιήσει και τα άλλα ¨εργαλεία¨ εξορθολογισμού της δημόσιας δαπάνης. Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί πως η Ελλάδα αποτελεί χώρα αναφοράς για πολλές Ευρωπαϊκές και άλλες χώρες, με συνέπεια ο καθορισμός τιμών να έχει συνέπειες στις διεθνείς δραστηριότητες της φαρμακοβιομηχανίας.

Με το νέο νόμο όλες οι αρμοδιότητες για το φάρμακο περνάνε στο υπουργείο Υγείας. Τι ρόλο θα παίξει ο ΕΟΦ; Έχει την τεχνογνωσία και την υποδομή;

Σίγουρα η συγκέντρωση του συνόλου των αρμοδιοτήτων στο Υπ. Υγείας αποτελεί θετική εξέλιξη στο μέτρο που θα οδηγήσει σε εκπόνηση και εφαρμογή ολοκληρωμένης φαρμακευτικής πολιτικής. Μην ξεχνάμε ότι φτάσαμε στην σημερινή κατάσταση λόγω της αντιμετώπισης του κεφαλαίου «φαΑΡΜΑΚΟ» αποκλειστικά και μονόπλευρα στην διάσταση καθορισμού τιμών.
Ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκου στελεχώνεται από ικανούς και άξιους λειτουργούς, αλλά δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι υπάρχει άμεση ανάγκη σημαντικής ενίσχυσης με ανθρώπινο δυναμικό και εκσυγχρονισμού.

Η ορθή χρήση του φαρμάκου και ο περιορισμός της πολυφαρμακίας είναι ζητούμενο, καθώς στη χώρα μας δεν υπάρχει η εκπαίδευση πάνω στο θέμα αυτό. Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος των εμπλεκόμενων φορέων;

Είναι γεγονός ότι συζητάμε πολύ συχνά για την πολυφαρμακία και παραβλέπουμε ότι σημαντικότερη είναι η κακή χρήση φαρμάκων η οποία εκτός των άλλων προκαλεί τεράστιο κόστος στα συστήματα υγείας. Δυστυχώς υπάρχει ένα μεγάλο έλλειμμα πληροφόρησης σχετικά με την σωστή χρήση των φαρμάκων που αφορά κυρίως τους ασθενείς άλλα και τους υγειονομικούς λειτουργούς. Η αντιμετώπιση του θα πρέπει να γίνει οργανωμένα τόσο προς τους ασθενείς μέσω συντεταγμένων δράσεων ενημέρωσης από τους αρμόδιους φορείς (υπηρεσίες Υπ. Υγείας , ΕΟΦ, ΚΕΣΥ, ΚΕΛΠΝΟ, κλπ), όσο και με την αναδιαμόρφωση των ακαδημαϊκών προγραμμάτων σπουδών και διαρκούς – συνεχιζόμενης εκπαίδευσης των υγειονομικών. Επίσης θα ήταν εξαιρετικά ουσιαστική η εμπλοκή του Υπ. Παιδείας σε προγράμματα ενημέρωσης για καθημερινά ζητήματα προαγωγής της υγείας και σωστής διατροφής σε επίπεδο πρωτοβάθμιας / δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης συνδυαζόμενα με προληπτικούς ελέγχους και άλλες δραστηριότητες στις οποίες μπορούν να συμβάλουν σημαντικά τόσο οι δημοτικές αρχές όσο και ο ιδιωτικός τομέας.

health.in.gr