Iστορία του Ευρωκοινοβουλίου

Eυρώπη δεν θα γίνει μεμιάς,

ούτε μέσα σε ένα συνολικό οικοδόμημα.
Θα γίνει με συγκεκριμένα βήματα,
που θα δημιουργήσουν πρώτα πραγματική αλληλεγγύη.

Ρομπέρ Σουμάν, 1950

Στην ιστορική του διακήρυξη, το 1950, ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν κάλεσε τα ευρωπαϊκά κράτη σε ένα ιστορικό εγχείρημα: Να εγκαταλείψουν μέρος της κυριαρχίας τους, λαμβάνοντας σε αντάλλαγμα τη δυνατότητα κοινής διαχείρισης των υποθέσεων και του πεπρωμένου τους.

Αν και στο μυαλό το Ρ.Σουμάν υπήρχε εξαρχής το όραμα μίας ευρωπαϊκής ομοσπονδίας, υπήρχε επίσης η γνώση ότι αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί αμέσως. Την «ανοικτή» (σταδιακή) προσέγγιση, η οποία επικρατεί και σήμερα, σχεδίασε ο σύμβουλος του Σουμάν, Ζαν Μονέ.

Έτσι, μέσα από τα ερείπια που είχε αφήσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, προτάθηκε η δημιουργία μίας κοινής αγοράς σε δύο σημαντικούς τομείς, του άνθρακα και του χάλυβα, που μέχρι τότε η διαχείριση και εκμετάλλευσή τους είχε αποτελέσει αιτία πολέμων και, μεταπολεμικά, απέκτησαν κεντρικό ρόλο στην εκ νέου ανοικοδόμηση και εκβιομηχάνιση της Ευρώπης.

Η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ανθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) υπογράφηκε στο Παρίσι το 1951 από τη Δυτική Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ολλανδία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο.

Η Συνθήκη ΕΚΑΧ προέβλεπε τη σύσταση μίας Ανώτατης Αρχής -με πρώτο πρόεδρο το Ζαν Μονέ- ενός Ειδικού Συμβουλίου των Υπουργών, μίας Κοινής Συνέλευσης και ενός Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

Η Συνθήκη των Παρισίων έδινε στην Υψηλή Αρχή ευρείες αρμοδιότητες και ανέθετε στην Συνέλευση, η οποία εκπροσωπούσε τα κράτη-μέλη, να ασκεί το δημόσιο έλεγχο. Η Κοινή Συνέλευση, που αποτέλεσε τον πρόδρομο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, συνεδρίασε για πρώτη φορά στις 10 Σεπτεμβρίου 1952.

Η Συνθήκη ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (ΕΟΚ και ΕΚΑΕ/Euratom αντίστοιχα, Ρώμη 1957) είχε ως βασική αποστολή τη δημιουργία μίας κοινής αγοράς μεταξύ των έξι ιδρυτικών κρατών.

Σε αυτό το στάδιο, η Κοινή Συνέλευση διευρύνθηκε ώστε να περιλάβει και τις τρεις Κοινότητες (ΕΚΑΧ, ΕΟΚ, Euratom). Με αυτή τη μορφή, τα 142 μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης συνεδρίασαν για πρώτη φορά το Μάρτιο του 1958. Τέσσερα χρόνια αργότερα (Μάρτιος 1962) η Συνέλευση έλαβε το σημερινό όνομα «Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο».

Με τη σημαντική τροποποίηση των ιδρυτικών Συνθηκών που επέφερε η Εναία Ευρωπαϊκή Πράξη (Βρυξέλλες, 1987) αυξήθηκαν τα δικαιώματα του Ευρωκοινοβουλίου, τη στιγμή μάλιστα που η κοινοτική αρμοδιότητα επεκτεινόταν σε πολλούς τομείς. Έτσι, θεσπίστηκε η διαδικασία της συνεργασίας Συμβουλίου και Κοινοβουλίου στο νομοθετικό έργο και η δυνατότητα τροποποίησης των προτάσεων της Επιτροπής.

Το Κοινοβούλιο απέκτησε αρμοδιότητες συναπόφασης με τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (Μάαστριχτ, 1992), η οποία έκλεισε το κεφάλαιο ΕΟΚ. Αργότερα, με τη Συνθήκη του Αμστερνταμ (1997), η οποία έδωσε ώθηση προς μία αποτελεσματικότερη και δημοκρατικότερη Ένωση, το Ευρωκοινοβούλιο συμμετέχει στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε δεκάδες τομείς δράσης διατυπώνοντας σύμφωνες ή συμβουλευτικές γνώμες.

Σήμερα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει επιβάλει το ρόλο του ως συννομοθέτη, διαθέτει δημοσιονομική εξουσία και ασκεί δημοκρατικό έλεγχο σε όλα τα ευρωπαϊκά όργανα, ενισχυμένο από τις προβλέψεις της Συνθήκης της Λισαβόνας η οποία αναμένεται να τεθεί σε ισχύ μετά τις Ευρωεκλογές του 2009, αν όλα γίνουν βάσει των σχεδιασμών.

Σχεδιασμένη για να επιταχύνει τη λήψη αποφάσεων στη διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση, προβλέπει έναν Ύπατο Εκπρόσωπο Εξωτερικής Πολιτικής με διευρυμένες αρμοδιότητες, πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, αναθεωρημένο σύστημα ψηφοφορίας που καταργεί τα βέτο σε δεκάδες τομείς, καθώς και περισσότερο λόγο στο Ευρωπαϊκό και στα εθνικά Κοινοβούλια.

Η Συνθήκη δεν περιελαμβάνει καμία πρόβλεψη που παραπέμπει σε υπερ-κράτος, όπως ένας ευρωπαϊκός ύμνος ή μία σημαία. Τροποποίησε και δεν αντικατέστησε τις ισχύουσες μέχρι τότε Συνθήκες, γεγονός στο οποίο βασίστηκαν ορισμένες χώρες -και κατά κύριο λόγο η Βρετανία- για να αποκρούσουν φωνές υπέρ της διενέργειας δημοψηφίσματος για την επικύρωσή της.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε το Φεβρουάριο του 2008 το σχέδιο της Συνθήκης που υπεγράφη στην Λισαβόνα, καθώς και τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.

Στο ψήφισμά του το Κοινοβούλιο τόνισε ότι η Συνθήκη θα προσδώσει μεγαλύτερη δημοκρατική νομιμότητα και ικανότητα λήψης αποφάσεων στην Ένωση, θα ενισχύσει τα δικαιώματα των Ευρωπαίων πολιτών και θα βελτιώσει την λειτουργία των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων.

Μιχάλης Δουρμούσογλου

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ