Ευρωκοινοβούλιο και κρίση

Μιλώντας στο συνέδριο του Νταβός, τον Ιανουάριο, ο Κεν Ρόγκοφ, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, εξέφρασε την εκτίμηση ότι τα σημάδια σταθεροποίησης της Ευρωζώνης είναι ο «σημαντικότερος λόγος» για την ανάκαμψη που παρατηρείται στην παγκόσμια οικονομία.

Την ίδια ώρα, όμως, ο Αμερικανός καθηγητής, εξέφρασε την ανησυχία του για το «πραγματικά τρομακτικό» ποσοστό της ανεργίας των νέων στη Γηραιά Ήπειρο, το οποίο, όπως είπε, υπονομεύει τις μακροπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές, καθώς και την πολιτική και κοινωνική ομαλότητα στην Ευρώπη.

Στο ίδιο φόρουμ εκφράστηκε ανησυχία για την άνοδο ευρωσκεπτικιστικών ή και αντιευρωπαϊκών δυνάμεων, η δυναμική των οποίων «μπορεί να υπονομεύσει την όποια πρόοδο έχει επιτευχθεί σε οικονομικό επίπεδο», με τις σκληρές θυσίες των ευρωπαίων πολιτών, ιδιαίτερα του Νότου.

Στο Νταβός δεν έλειψαν και οι βολές προς την πολιτική ηγεσία της ΕΕ για την αποτυχία της να απαντήσει στις ανησυχίες των πολιτών για την ανισότητα και την ανεργία -ζητήματα που «απουσιάζουν εντελώς από την ”τεχνική συζήτηση” για την αντιμετώπιση της κρίσης στην Ευρωζώνη», όπως ειπώθηκε.

Οι απόψεις αυτές αναφέρονται γιατί σκιαγραφούν ένα γενικό περίγραμμα για το τι διακυβεύεται αυτή τη στιγμή στην ΕΕ, σε πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό αλλά και ιδεολογικό επίπεδο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι ευρωπαίοι ψηφοφόροι καλούνται το Μάιο να επιλέξουν τους 751 βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την επόμενη πενταετία.

Η κρίση και η Ένωση

Οι κάλπες του Μαΐου για τη στελέχωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στήνονται έπειτα από δύο μεγάλες, διαδοχικές και σε σημαντικό βαθμό αλληλένδετες οικονομικές κρίσεις στην Ευρώπη: τη χρηματοοικονομική (2007-2008) και την κρίση χρέους (2009-2010).

Και οι δύο κρίσεις έπιασαν απροετοίμαστη την Ένωση και ανέδειξαν βασικές -έως και στοιχειώδεις- θεσμικές, ρυθμιστικές και πολιτικές της ανεπάρκειες.

Οι κάτοικοι του ευρωπαϊκού Νότου, ειδικά στη χώρα μας, βρέθηκαν στο επίκεντρο της θύελλας. Τα απόνερα της θύελλας αυτής ασφαλώς θα εκφραστούν, με τον άλλο ή με τον άλλο τρόπο, στις κάλπες.

Τι έπραξε όμως η ΕΕ, και εν προκειμένω το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κατά την περίοδο της κρίσης;

Το πλέον γνωστό είναι ίσως ότι κλιμάκιο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ήταν το μόνο που διερεύνησε τα αποτελέσματα της εφαρμογής των πολιτικών της τρόικας στα κράτη-μέλη που μπήκαν σε μνημόνια.

Δημοσιότητας έτυχε εξάλλου η θέσπιση πλαφόν για τα μπόνους των τραπεζιτών. Οι σχετικοί κανόνες είναι από τους αυστηρότερους και πολλοί ισχυρίζονται ότι θα πρέπει να αποτελέσουν πρότυπο ευρύτερης εφαρμογής και σε άλλους τομείς των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστήριξε επίσης πρώτο την επιβολή φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και για σειρά ετών ήταν το μοναδικό θεσμικό όργανο της ΕΕ που κατέβαλε σημαντικές προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση.

Γενικότερα, το Ευρωκοινοβούλιο κινήθηκε προς την κατεύθυνση της καλύτερης εποπτείας του χρηματοπιστωτικού τομέα. Και το έπραξε συχνά κόντρα στο ρεύμα. Η νομοθεσία που θεσπίστηκε τελικά, προβλέπει πολύ στενότερη εποπτεία σε επίπεδο ΕΕ και αυστηρές ρυθμιστικές απαιτήσεις.

Στο πλαίσιο αυτό θεσπίστηκαν αυστηρότεροι κανόνες κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών. Επίσης, πίεσε να είναι λειτουργικό από την πρώτη ημέρα το υπό διαμόρφωση Ευρωπαϊκό Ταμείο Διάσωσης Τραπεζών, ενώ προώθησε κανόνες διάσωσης τραπεζών με ίδια μέσα και όχι με τα χρήματα των φορολογουμένων. Διαδραμάτισε επίσης σημαντικό ρόλο στο να διασφαλιστεί ότι οι απλές τραπεζικές καταθέσεις θα απολαμβάνουν υψηλής προστασίας.

Το Κοινοβούλιο υπερψήφισε νέους κανόνες για τον περιορισμό των ανοικτών πωλήσεων και την απαγόρευση ορισμένων αγοραπωλησιών των ασφαλίστρων κινδύνου (των περίφημων CDS) καθιστώντας έτσι πιο δύσκολη την κερδοσκοπία επί των οικονομικών προβλημάτων μιας χώρας.

Επίσης, άφησε το στίγμα του στις πολιτικές ενίσχυσης των απαιτήσεων δημοσιοποίησης στοιχείων και κατάφερε να διατηρήσει τον εποπτικό ρόλο της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών. Ενέκρινε ακόμη κανονισμό ώστε οι αγοραπωλησίες παραγώγων, που έχουν κατηγορηθεί για την πρόκληση της χρηματοοικονομικής κρίσης, να γίνουν ασφαλέστερες και πιο διαφανείς.

Αλλοι κανόνες θεσπίστηκαν κατά της κατάχρησης της αγοράς και τέθηκε ένα πλαίσιο για την λειτουργία των οίκων αξιολόγησης και τις εκθέσεις τους, τόσο για το δημόσιο χρέος όσο και για την οικονομική κατάσταση ιδιωτικών επιχειρήσεων.

Βάσει του νέου κανονισμού, η Κομισιόν πρέπει επίσης να εξετάσει το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός πλήρως ανεξάρτητου δημοσίου ευρωπαϊκού οργανισμού αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας.

Στον τομέα της απασχόλησης και των δικαιωμάτων των εργαζομένων, το Κοινοβούλιο απέτρεψε την κατάργηση πολλών σημαντικών κοινωνικών προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ.

Οι βουλευτές ανέλαβαν πρωτοβουλία για τη δημιουργία συστήματος παροχής εγγυήσεων για τους νέους, μερίμνησαν ώστε τα επαγγελματικά προσόντα τους αναγνωρίζονται σε ολόκληρη την ΕΕ και επέμειναν ότι πρέπει να συνεχίσουν να παρέχονται ενισχύσεις στους απολυμένους εργαζομένους.

Μια από τις βασικές επιδιώξεις ήταν η παροχή βοήθειας στους εργαζόμενους γονείς και στις εγκύους εργαζόμενες, καθώς και η αύξηση του αριθμού των γυναικών σε θέσεις ανώτατων διοικητικών στελεχών.

Εξάλλου, το Κοινοβούλιο ζήτησε οι πόροι από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) να αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τέταρτο του προϋπολογισμού των περιφερειακών προγραμμάτων ενίσχυσης της ΕΕ έως το 2020.

Το ΕΚ κατόρθωσε επίσης, παρά την αντίθεση ορισμένων κρατών-μελών, να διατηρήσει το Ταμείο Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους απόρους και να διατηρηθεί το ένα δισεκατομμύριο ευρώ, που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε προτείνει να αφαιρεθεί από αυτό.

«Οι σημαντικότερες ευρωεκλογές»

Γενικά, οι ευρωεκλογές είναι μία ξεχωριστή διαδικασία: Είναι οι μόνες εκλογές με διεθνές-διακρατικό χαρακτήρα και οι πιο ποικιλόμορφες από άποψη γλώσσας. Εκλέγουν επίσης το μεγαλύτερο δημοκρατικά εκλεγμένο Κοινοβούλιο.

Εντούτοις, λόγω της θεσμικής συγκρότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πολλοί μέχρι σήμερα έτειναν να θεωρήσουν αυτό το Κοινοβούλιο περισσότερο ως ένα μεγάλο «φόρουμ», παρά ως τη Βουλή των Ευρωπαίων πολιτών όπου ζυμώνονται και χαράσσονται οι πολιτικές της Ένωσης.

Αυτή τη φορά τα πράγματα έχουν αλλάξει.

Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας του 2009 το Ευρωκοινοβούλιο αποκτά για πρώτη φορά μία μεγάλη γκάμα πραγματικών εξουσιών (νομοθετικές, προϋπολογισμού, ελέγχου κ.ά.) και θα έχει λόγο για το σχηματισμό των επιλογών που θα γίνουν την επόμενη πενταετία.

Πολύ περισσότερο, για πρώτη φορά η πλειοψηφία που θα διαμορφωθεί στο Σώμα θα εκλέξει τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Με άλλα λόγια, οι πολίτες θα εκλέξουν εμμέσως τον πρόεδρο της εκτελεστικής εξουσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Υπάρχει άλλος ένας λόγος για τον οποίο «αυτή τη φορά είναι διαφορετικά»: Το δίδυμο των κρίσεων που έπληξε την ΕΕ από το 2007 άφησε σκιές στην εικόνα των πολιτών για την Ένωση. Την ίδια ώρα, όμως, ανέδειξε το γεγονός ότι τα ευρωπαϊκά προβλήματα αντιμετωπίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Οι παραπάνω λόγοι δικαιολογούν την άποψη που διατυπώνεται ότι οι ευρωεκλογές του Μαΐου 2014 είναι «οι σημαντικότερες που έχουν διεξαχθεί μέχρι σήμερα.»

Στις κάλπες της 25ης Μαΐου οι Έλληνες καλούνται να αναδείξουν τους 21 ευρωβουλευτές που αναλογούν στη χώρα μας. Θα εκφράσουν επίσης συναισθήματα για την περιπέτεια που έζησαν, καθώς και τη γνώμη τους για το χειρισμό της κρίσης, την επιλογή της λιτότητας και των αποτέλεσμα των πολιτικών που ασκήθηκαν. Αυτό που σχηματοποιήθηκε στο μοντέλο μνημόνιο – αντιμνημόνιο θα συνεχίσει να διαδραματίζει κατά τα φαινόμενα σημαντικό ρόλο.

Στην Ένωση, γενικότερα, η οικονομική κρίση αναζωπύρωσε τη διαμάχη ανάμεσα στους υπέρμαχους και τους αντιπάλους της μεγαλύτερης οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης στην ΕΕ και μάλιστα με τρόπο που διαπερνά το δίπολο Δεξιά – Αριστερά. Το φιλοευρωπαϊκό και το ευρωσκεπτικιστικό ή/και αντιευρωπαϊκό στοιχείο, είναι αυτή τη φορά έντονο, σε πολλές εκδοχές και με πολλούς πολιτικούς χρωματισμούς.

Οι κάλπες θα απαντήσουν σε αυτά τα ερωτήματα. Θα επηρεάσουν όμως και άλλα περισσότερο χειροπιαστά ζητήματα, όπως το πώς θα δαπανηθούν τα χρήματα των φορολογουμένων, τις πολιτικές για την τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, αλλά και μία ποικιλία θεμάτων που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή, από τις ατομικές ελευθερίες έως τα περιβαλλοντικά θέματα.

Οι ευρωπαϊκές κάλπες του Μαΐου αφορούν εν τέλει το ερώτημα «σε ποια κατεύθυνση θα κινηθούν οι πολιτικές της Ένωσης την επόμενη πενταετία;»

Χρήστος Κοσβανής

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ