Δευτέρα 18 Μαρτίου 2024
weather-icon 21o
Ανθρωπιστικές σπουδές: σταυροδρόμια και λαβύρινθοι

Ανθρωπιστικές σπουδές: σταυροδρόμια και λαβύρινθοι

Γιατί και με ποιες προϋποθέσεις να εντρυφήσει κανείς σήμερα στις σπουδές αυτές;

του Χρήστου Ν. Τσιρώνη, Λέκτορα Α.Π.Θ.

Μέσα σε ένα περιβάλλον πολύπλοκων πολιτισμικών τάσεων και διακλαδώσεων η άμεσα μετρήσιμη αποδοτικότητα μιας επένδυσης χρόνου ή χρήματος και η χρησιμοθηρική διήθηση των προσωπικών και κοινωνικών ενδιαφερόντων δια του φίλτρου του οικονομικού ρεαλισμού θέτουν την προοπτική των ανθρωπιστικών σπουδών σε νέα τροχιά: γιατί και με ποιες προϋποθέσεις να εντρυφήσει κανείς σήμερα στις σπουδές αυτές; Δεν είναι βέβαια μυστικό ότι υπάρχει μεγάλη ανησυχία τόσο για την παρουσία τους στον ακαδημαϊκό χώρο όσο και για τις επαγγελματικές διεξόδους που προσφέρουν, καθώς όλο και πιο συχνά γίνεται λόγος για επαγγέλματα που «έχουν» ή «δεν έχουν» μέλλον. Αντικρίζοντας λοιπόν το παρόν και το μέλλον των οικείων επιστημών άλλοι βλέπουν σταυροδρόμια και άλλοι λαβυρίνθους.

Οι αναφορές στην πολιτισμική καλλιέργεια, το ερευνητικό πνεύμα, την ανάπτυξη ικανοτήτων αναστοχασμού και τη διάνοιξη προοπτικών προσωπικής και κοινωνικής ολοκλήρωσης είτε πρόκειται για τον εσώτατο πυρήνα της πίστης και των πεποιθήσεων είτε για τη δια-μόρφωση του πολίτη και του κοινωνικού υποκειμένου συνοδεύουν παραδοσιακά την περιγραφή των ανθρωπιστικών σπουδών. Ο πολιτισμός διερευνάται στο χώρο αυτό ως πράξη και νόημα. Ο αγώνας, η δημιουργία, η πίστη, οι αξίες, η οργάνωση της ανθρώπινης δράσης, το νόημα και τα ίχνη που αφήνει η τελευταία στο σώμα της ιστορίας βρίσκονται πάντοτε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος.

Είναι λοιπόν οι ανθρωπιστικές σπουδές αποκλειστικά συνδεδεμένες με το παρελθόν; Αυτή είναι η οπτική του λαβύρινθου. Αντίθετα, αν αντικρίσει κανείς τολμηρά το μέλλον διανοίγονται νέες προοπτικές.

Η διάκριση του αληθούς μεταξύ λεπτών αποχρώσεων στις λεωφόρους των πληροφοριών, η αξιολόγηση και επιλογή του πρόσφορου έναντι του ανωφέλετου εν μέσω πληθώρας δεδομένων, ο ηθικός αναστοχασμός και η ευθύνη για τη χρήση των τεχνολογικών επιτευγμάτων, η διαπλάτυνση της φαντασίας και των δημιουργικών ικανοτήτων είναι από τις ακαδημαϊκές αρετές που καλλιεργούνται στο πλαίσιο των ανθρωπιστικών σπουδών και εξακολουθούν να έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα ακόμη και σε τεχνοκρατικό περιβάλλον. Άλλωστε, η πνευματική διαύγεια, ο αναστοχασμός και η κριτική σκέψη είναι πολύτιμα στοιχεία για τον σύγχρονο πολίτη και ερευνητή είτε αναμετράται με την κοχλάζουσα κοινωνική πραγματικότητα είτε ενορά την άλω του μέλλοντος.

Ο επερχόμενος κόσμος φέρνει τις δικές του προκλήσεις. Αν κάποτε το διακύβευμα ήταν η ακριβής διαίρεση του επιστητού, σήμερα η διασύνδεση, η συνέργεια και η επικοινωνία μεταξύ των επιστημών αποτελούν καίρια πρόκληση. Εξάλλου, η απόλυτη διάκριση μεταξύ θετικών και ανθρωπιστικών επιστημών είναι πλασματική: από την αισθητική και τεχνική αρτιότητα των ελληνικών αμφιθεάτρων και ναών, ως τη ρωμαϊκή μηχανική και από την υπερβατική πνοή της Αγ. Σοφίας ως τα γεφύρια της Ηπείρου η ανθρώπινη δημιουργικότητα δεν χτίζει απλώς γέφυρες στις όχθες των ποταμών αλλά εκφράζει και οικοδομεί μια ολόκληρη εποχή. Οι τέχνες και τα γράμματα ισοσταθμίζουν τα χέρια που λαξεύουν την πέτρα κι η μια πέτρα δίπλα στην άλλη δεν συνιστούν απλώς μια οικο-δομή αλλά κάτι πολύ περισσότερο: είναι η σάρκωση της πνευματικότητας του ανθρώπινου βίου και το απείκασμα του διαλόγου που διεξάγει ο άνθρωπος με το περιβάλλον του, των αξιών και της ενόρασης του κόσμου.

Είναι λοιπόν προτιμότερο να γίνεται λόγος για επιστήμες του ανθρώπου, ώστε να καλύπτεται το ευρύ φάσμα σπουδών. Οι απόφοιτοι των οικείων σχολών με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ασχολούνται με την πολιτισμική ταυτότητα, το διυποκειμενικό νόημα του εαυτού, του κόσμου και της ύπαρξης, τη διατήρηση και ανανέωση εννοιολογικών παραστάσεων και γνωσιοθεωρητικών προτύπων και αποτελούν σημείο συνάντησης του ελληνικού πνεύματος με τους πολιτισμικούς βλαστούς της οικουμένης. Η εργασιακή τους λοιπόν ενασχόληση επεκτείνεται στα πεδία του πολιτισμού (εκδόσεις, αρχαιολογική έρευνα, μουσεία) και της παιδείας (εκπαίδευση), της επικοινωνίας (ξένες γλώσσες, κειμενογράφοι, συγγραφείς, αρθρογράφοι), του στοχασμού της ύπαρξης και της μελέτης του θρησκευτικού βιώματος (φιλοσοφία, θεολογία κ.α.). Εκτός τούτων, σήμερα πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω οι εργασιακές προοπτικές στο πεδίο της κοινοτικής εργασίας (διαπολιτισμικοί διαμεσολαβητές, υποστήριξη σε κοινωνικές υπηρεσίες, ενοριακό έργο), της οργάνωσης και διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού, στο χώρο των Τεχνών και των νέων τεχνολογιών, στα ινστιτούτα και κέντρα δημοκρατίας, πολιτικής σκέψης και ηθικής δεοντολογίας. Επιπρόσθετα, αναδεικνύεται γόνιμο έδαφος συνέργειας με τη νομική, τις πολιτικές και κοινωνικές επιστήμες. Οι παρούσες συνθήκες απαιτούν δυναμική επινοητικότητα και καρποφόρα αγάπη για την επιστήμη που καθένας υπηρετεί.

Αξίζει να δοθεί ένα παράδειγμα αναζήτησης νέων προοπτικών. Στο τμήμα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια ένα πρότυπο μοντέλο πρακτικής άσκησης σε μια προσπάθεια να επιτευχθεί η ενεργός διασύνδεση των σπουδών με τον κόσμο της εργασίας και την τοπική κοινωνία. Οι φοιτητές/τριες του τμήματος πραγματοποιούν την άσκησή τους σε ένα σχολείο, μια ενορία ή σε έναν οργανισμό κοινωνικής φροντίδας. Έχουν λοιπόν την ευκαιρία να προσφέρουν πολύτιμο έργο, να ασκηθούν σε μερικούς από τους πιο σημαντικούς φορείς της πόλης και να δοκιμαστούν σε ένα μικτό περιβάλλον, όπου η ανάπτυξη της γνώσης συνοδεύεται από την πρακτική εφαρμογή, τη διεπιστημονικότητα και την αυτενέργεια. Για αυτόν το λόγο, σημαντικός αριθμός φοιτητών/τριων συμπεριέλαβε την πρακτική στους καρποφόρους παράγοντες της επαγγελματικής του πορείας, ενώ ορισμένοι/ες από αυτούς/ες βρήκαν δουλειά μέσα από αυτήν τη διαδικασία.

Πριν από περίπου μισό αιώνα ο Αλ. Καμύ αφιέρωσε ως αντίδωρο το κείμενο της ομιλίας για το βραβείο Νομπέλ στον δάσκαλο που τον βοήθησε να συνεχίσει τη σχολική του φοίτηση και από ένα ορφανό φτωχόπαιδο να αναδειχθεί σε λογοτέχνη οικουμενικής εμβέλειας. Ο Καμύ δεν ήταν ο μόνος που εκτίμησε την καθοριστική συμβολή του αφοσιωμένου δασκάλου του, καθώς πρόσωπα που εμφορούνται από παρόμοιες αρχές παιδείας και πολιτισμού αποτελούν ορόσημο για κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο. Είναι ίσως αυτή η εμπειρία βιωμένης αγωγής που συγκατανεύει με τόση αμεσότητα στη βεβαιότητα ότι οι επιστήμες του ανθρώπου καλλιεργούν μια πολύτιμη ευκαιρία ενατένισης ενός από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου πνεύματος: να ανατρέπει βεβαιότητες και να υπερβαίνει στατιστικές πιθανότητες.

Σε ό,τι αφορά το μέλλον των σπουδών αυτών, τούτη η παραδοχή είναι τελικά το κλειδί που κρατά κανείς, όταν στέκεται μπροστά σε θύρες που οδηγούν σε σταυροδρόμια.

Χρήστος Ν. Τσιρώνης, Λέκτορας Α.Π.Θ.

Sports in

Η Φενέρ και τι συμφέρει τον Ολυμπιακό…

Ο βασικός στόχος των «καναρινιών», το πρόγραμμά τους μέχρι την διπλή μάχη με τον Θρύλο και τα παιχνίδια με Γαλατά και Καραγκιουμρούκ, που καλό για τον Ολυμπιακό θα είναι να μην μετατεθεί κανένα από τα δυο…

Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

in.gr | Ταυτότητα

Διαχειριστής - Διευθυντής: Λευτέρης Θ. Χαραλαμπόπουλος

Διευθύντρια Σύνταξης: Αργυρώ Τσατσούλη

Ιδιοκτησία - Δικαιούχος domain name: ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ ΜΜΕ Α.Ε.

Νόμιμος Εκπρόσωπος: Ιωάννης Βρέντζος

Έδρα - Γραφεία: Λεωφόρος Συγγρού αρ 340, Καλλιθέα, ΤΚ 17673

ΑΦΜ: 800745939, ΔΟΥ: ΦΑΕ ΠΕΙΡΑΙΑ

Ηλεκτρονική διεύθυνση Επικοινωνίας: in@alteregomedia.org, Τηλ. Επικοινωνίας: 2107547007

Δευτέρα 18 Μαρτίου 2024