Δίαιτα South Beach: Πραγματοποιεί όσα υπόσχεται;

Έχουμε συνηθίσει εδώ και αρκετά χρόνια να βλέπουμε να ‘ξεφυτρώνουν’ πολλές νέες ‘σωτήριες’ δίαιτες, όπως η South Beach δίαιτα. Το πρόβλημα με αυτά τα σχήματα δεν είναι ότι δεν είναι αποτελεσματικά αλλά ότι τις περισσότερες φορές είναι επικίνδυνα τόσο για την υγεία όσο και για την διαμόρφωση μιας εικόνας σύγχυσης περί της δίαιτας.

Η South Beach δίαιτα (στο εξής SB) δημιουργήθηκε από τον καρδιολόγο Arthur Agatston και έχει τρεις φάσεις.

Στην πρώτη φάση απαγορεύονται όλες οι υδατανθρακούχες τροφές και δίδεται έμφαση στις πρωτεϊνούχες τροφές όπως το κοτόπουλο, το κόκκινο κρέας, η γαλοπούλα, το ψάρι και οστρακοειδή.

Επίσης επιτρέπονται και λαχανικά τα οποία έχουν χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη. Τέλος επιτρέπονται τα τυριά τα οποία είναι χαμηλά σε λίπος, τα αβγά και οι ξηροί καρποί.

Στη δεύτερη φάση επιτρέπονται όλες οι ‘απαγορευμένες’ τροφές όχι όμως σε συχνή βάση. Η τρίτη φάση θα μπορούσε να θεωρηθεί και η φάση της διατήρησης των κιλών.

Ειδικά Σημεία στην SB

Κατά τις τρεις φάσεις της SΒ υπάρχουν και κάποιοι ισχυρισμοί στους οποίους θα πρέπει να κάνουμε ιδιαίτερη αναφορά.

Έτσι λοιπόν η πρώτη φάση χαρακτηρίζεται ως η πιο δύσκολή φάση και η φάση που θα πρέπει να γίνουν θυσίες από τον ενεργούμενο. Μάλιστα αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι οι θυσίες αυτές μπροστά στο τι θα κερδισθεί είναι αμελητέες. Οι θυσίες αυτές έχουν να κάνουν με την αποφυγή των φρούτων, των ζυμαρικών, του ψωμιού, γλυκών, πατάτας, ρυζιού, και γενικότερα ζάχαρης.

Στην δεύτερη φάση τα τρόφιμα που απαγορεύθηκαν αρχίζουν να ξανάρχονται στο προσκήνιο αλλά σε μικρότερη συχνότητα (π.χ. κατανάλωση παγωτού αλλά όχι κάθε βράδυ). Η απώλεια βάρους δεν θα είναι δραματική αλλά θα είναι συνεχιζόμενη και μόνιμη και θα διαρκεί όσο χρειάζεται κάποιος για να χάσει τα παραπανίσια κιλά. Κατά την δεύτερη φάση η τάση προς υπερφαγία έχει καταπολεμηθεί.

Στην τρίτη φάση υπάρχει η έννοια της συντήρησης και ο Arthur Agatston δίνει έμφαση στο γεγονός του ότι όταν το βάρος αρχίζει να αυξάνεται θα πρέπει να ξεκινά η φάση 1.

Ανεξάρτητα την φάση στην οποία βρίσκεται κάποιος θα πρέπει να ακολουθεί τις εξής συμβουλές:

• Να πίνει τουλάχιστον 8 ποτήρια νερό.
• Να περιορίζει την κατανάλωση του καφέ (και της καφεΐνης γενικότερα) στην μία κούπα την ημέρα.
• Να λαμβάνει μια ταμπλέτα πολυβιταμινούχου και μεταλλικού συμπληρώματος.
• Να λαμβάνει πάνω από την ηλικία των 50 μόνιμα συμπλήρωμα ασβεστίου.

Πρόκειται για ‘επαναστατικό διαιτητικό σχήμα’;

Πραγματικά διαβάζοντας για αυτή τη ‘νέα’ διαιτητική πρόταση και ερευνώντας τις βασικές αρχές της, ένα ερώτημα με απασχολούσε διαρκώς: Για ποιο λόγο πλασάρεται ως κάτι νέο;

Στις παραγράφους 1 και 2 αναγνώρισα αρκετές βασικές αρχές της επιστήμης της Διατροφής μπλεγμένες βέβαια με ασάφειες και μη επιστημονικά τεκμηριωμένες απόψεις. Θα αναφέρω κατ’ επιλογήν κάποια παραδείγματα.

• Η SB δίδει έμφαση σε ένα καλό πρωινό γεύμα και προσπαθεί να μην υπάρχουν μεγάλα διαστήματα νηστείας. Αυτό βεβαίως όχι απλά είναι το πρώτο πράγμα που μαθαίνει ο απανταχού φοιτητής της Διατροφής, αλλά έχει περάσει και στη συνείδηση του μη εξειδικευμένου συνανθρώπου μας εδώ και δεκαετίες.
• Η SB αξιώνει πέντε γεύματα καθημερινώς (τρία κύρια και δυο σνακς). Αυτός ο κατά τα άλλα ‘νεωτερισμός’ είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της διατροφικής θεραπευτικής αγωγής κατά του διαβήτη και κατ’ επέκταση του προτύπου της υγιεινής διατροφής.
• Προτείνει την λήψη διατροφικών συμπληρωμάτων, τον περιορισμό της καφεΐνης, και την πόση ικανοποιητικών ποσοτήτων νερού κατά την προσπάθεια της απώλειας βάρους, πράγμα το οποίο αποτελεί κοινή πρακτική για όλους τους γνώστες του αντικειμένου.
• Αναφέρει ότι κάνουμε χρήση μόνο των ‘καλών υδατανθράκων και λιπών’ και αποφεύγουμε γενικότερα τους υδατάνθρακες που προέρχονται από τα γλυκά κάτι το οποίο έχει πλέον περάσει στην σφαίρα του τετριμμένου.
• Επίσης το σχήμα της SB επιβάλλει για δυο εβδομάδες πρωτεϊνούχες τροφές και υπόσχεται απώλεια 4 – 8 περίπου κιλών γεγονός που φυσικά και είναι τεκμηριωμένο επιστημονικώς εδώ και αρκετό καιρό. Γενικά τα πρωτεϊνικά γεύματα οδηγούν σε γρήγορη απώλεια βάρους (κυρίως υγρών).

Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και άλλα παραδείγματα μόνο και μόνο για να αποδείξουμε ότι αρχικά η SB δεν είναι μια νέα επιστημονική ανακάλυψη και σε καμία περίπτωση δεν εμπλουτίζει με νέα γνώση τον απαιτητικό αυτό τομέα της επιστήμης της διατροφής.

Κάτι νέο σίγουρα όχι. Επιστημονικό;

Έχουμε συνηθίσει εδώ και αρκετά χρόνια να βλέπουμε να ‘ξεφυτρώνουν’ πολλές νέες ‘σωτήριες’ δίαιτες (βλέπε δίαιτα Atkins). Το πρόβλημα με αυτά τα σχήματα δεν είναι ότι δεν είναι αποτελεσματικά αλλά ότι τις περισσότερες φορές είναι επικίνδυνα τόσο για την υγεία όσο και για την διαμόρφωση μιας εικόνας σύγχυσης περί της δίαιτας.

Το ίδιο πιστεύω ότι συμβαίνει και με την SB δίαιτα. Έτσι λοιπόν ενώ στηρίζεται σε θεμελιώδεις νόμους της διατροφής από την μία, ταυτόχρονα καταλύει άλλους. Και πρώτα από όλα προσπαθεί μέσα στις δυο πρώτες εβδομάδες να προκαλέσει μείωση βάρους 4-8 κιλών. Κάτι τέτοιο είναι επιβλαβές για την υγεία (ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά η απώλεια τον μήνα να μην ξεπερνά τα 4 κιλά).

Παράλληλα υπόσχεται πως δεν γίνεται καμία μέτρηση στις ποσότητες που καταναλώνουμε αλλά ούτε και στις θερμίδες. Οι διαιτολόγοι ανά την υφήλιο κάνουν έναν τεράστιο αγώνα για να κατηγοριοποιήσουν τις τροφές και τις θερμίδες και να μεταδώσουν αυτή την γνώση δια της διατροφικής εκπαίδευσης και σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να δημιουργείται σύγχυση στον πληθυσμό: Τα πάντα είναι θέμα ποσότητας στην διατροφή και όχι ‘μαγικών’ συνταγών.

Aλλο ένα σημείο που καταλύει τους κανόνες της διατροφικής αγωγής είναι η αποφυγή των υδατανθράκων για δυο εβδομάδες το οποίο δημιουργεί δυο ερωτήματα

Βάσει ποιας επιστημονικής ανακάλυψης καταργείται το 55-60% σε υδατάνθρακες από το σύνολο των θερμίδων (πάγια διατροφική πολιτική ύστερα από έρευνα) και για ποιο λόγο αυτό θα πρέπει να διαρκέσει δυο εβδομάδες και όχι τρεις ή πέντε;

Ακόμη η πρακτική του να καταναλώνουμε μόνιμα συμπληρώματα διατροφής αποτελεί μια πρακτική εκτός τόπου και χρόνου και εκτοπίζει την σημασία των αληθινών τροφών (δεν τίθεται θέμα σύγκρισης μεταξύ φρούτων και πολυβιταμίνης).

Επίσης θα ήθελα να παραθέσω και το θέμα του γλυκαιμικού δείκτη. Ο γλυκαιμικός δείκτης μας δείχνει την αύξηση του σακχάρου στο αίμα μετά από την κατανάλωση μιας τροφής σε σύγκριση με την αύξηση που προκαλεί η κατανάλωση καθαρής ζάχαρης. Έτσι λοιπόν για την ζάχαρη ο δείκτης είναι 100 και για όσα τρόφιμα προκαλούν αύξηση κάτω από 50 θεωρούνται ότι έχουν μικρό γλυκαιμικό δείκτη ενώ όσα πάνω από 70 θεωρούνται ότι έχουν υψηλό.

Η SB δίνει μεγάλη σημασία σε αυτό το δείκτη ενώ η αλήθεια είναι ότι ούτε πλέον στους διαβητικούς δεν εφαρμόζουμε αυτή την θεωρία διότι έχει αποδειχτεί ότι δεν έχει κανένα μακροχρόνιο αποτέλεσμα.

Τέλος, η SB δίαιτα υπόσχεται πολύ μεγάλα και εμφανή αποτελέσματα σε μικρό χρονικό διάστημα, υπόσχεση που από μόνη της προδίδει επιστημονική προχειρότητα. Ο λιπώδης ιστός είναι τα αποθέματα της ενέργειας του ανθρώπινου οργανισμού και χρειάζεται μεγάλο χρονικό διάστημα για να ‘χαθούν’. Επίσης δεν αναφέρεται καθόλου και η συνεισφορά της άσκησης που επιβάλλεται σε κάθε πρόγραμμα απώλειας βάρους.

Υποσχέσεις και πραγματικότητα

Η απώλεια βάρους δεν είναι μια αστεία υπόθεση.Το κυριότερο πρόβλημα στην SB δίαιτα είναι ότι καταργεί την ανάγκη για διατροφική εκπαίδευση και την βαθμιαία αλλαγή των διατροφικών προτύπων.

Μάλιστα όπως και ίδιος ο εμπνευστής της παραδέχεται (για τον οποίο όσο και εάν έψαξα δεν βρήκα να έχει κάνει κάποια δημοσίευση) ακόμα και όταν κάποιος έχει ‘θεραπεύτει’ και βρίσκεται στην φάση 3 μπορεί να ξαναρχίσει να παίρνει βάρος.

Αυτό σημαίνει δυο πράγματα. Ότι θα πρέπει να γίνεται σοβαρή διατροφική εκπαίδευση (με τον διαιτολόγο να είναι στο πλευρό του ασθενούς) και ότι ο ανθρώπινος παράγοντας είναι απρόβλεπτος και δεν μπορεί να μπει σε καλούπια.

Γι’ αυτό και η επιστήμη της Διατροφής μιλά για εξειδικευμένα σχήματα, για συνεχόμενη προσπάθεια και για συνεργασία διαφόρων ειδικοτήτων (ειδικευμένος ιατρός, διαιτολόγος, ψυχολόγος, γυμναστής) με την προοπτική κάποια στιγμή να επιτευχθεί ο στόχος της απώλειας βάρους.

Σχόλιο επί της φιλοσοφίας του τύπου SB διαιτών

Ο εμπνευστής της δίαιτας αυτής μας τονίζει ότι εάν υπάρχει ασθένεια ή κύηση θα πρέπει να συμβουλευτούμε πρώτα τον ιατρό μας. Βλέπουμε ότι ενώ είναι μια τόσο πρόχειρα φτιαγμένη πρόταση που φάσκει και αντιφάσκει παρόλα αυτά επιδεικνύει την στοιχειώδη ευαισθησία να προστατέψει κάποιους ευαίσθητους πληθυσμούς όπως οι διαβητικοί, οι νεφροπαθείς και οι έγκυες.

Η φιλοσοφία όλων αυτών των ‘μάγων’ της διατροφής είναι η φιλοσοφία της μαζικής θεραπείας και της υποταγής σε μύθους και ανακρίβειες.

Για τα διάφορα τυχόν διατροφικά προβλήματα που αντιμετωπίζετε καλό θα είναι να απευθύνεστε σε διαπιστευμένους διαιτολόγους και με αυτό τον τρόπο θα διασφαλίζετε τουλάχιστον ένα πράγμα: Την Υγεία σας.

health.in.gr