Τα κόμματα της Ιταλίας: δύο πόλοι πανίσχυροι που τελικά κατέρρευσαν

To ιταλικό κομματικό σύστημα το οποίο κυριάρχησε στη χώρα μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου υπήρξε ένα κλασσικό πολυκομματικό σύστημα.

Κυριάρχη θέση για πολλές δεκαετίες είχαν δύο κόμματα: Το Χριστιανοδημοκρατικό (DC) και το Κομμουνιστικό Κόμμα (PCI), ενώ παρουσία και ρόλο στην πολιτική σκηνή επιζητούσαν το μετα-φασιστικό Ιταλικό Κοινωνικό Κίνημα (MSI), το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSI), το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (PSDI, σύμμαχος των Χριστιανοδημοκρατών), το Ρεπουμπλικανικό (PRI) και το Φιλελεύθερο Κόμμα (PLI).

Kυρίαρχο κυβερνητικό κόμμα υπήρξε για πολλές δεκαετίες το Χριστιανοδημοκρατικό (DC), το οποίο διαδέχθηκε ιδεολογικά τα δύο μεγάλα αστικά κόμματα της προ-φασιστικής περιόδου.

Από τις τάξεις του προέρχονταν μερικοί από τους πλέον γνωστούς Ιταλούς πολιτικούς, όπως ο Τζούλιο Αντρεότι, ο Αλντο Μόρο, ο Αλσιντε ντε Γκάσπερι κλπ.

Υπήρξε πολυσυλλεκτικό κόμμα, αφού η συντηρητική πτέρυγά της χρησίμευε σαν γέφυρα προς τη δεξιά, ενώ η αριστερή του πτέρυγα (συνδικάτα) το συνέδεε με το Σοσιαλιστικό.

Το Κομμουνιστικό Κόμμα (PCI) ιδρύθηκε το 1921 στο Λιβόρνο και εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο κομμουνιστικό κόμμα της Δύσης με πάνω από 1,8 εκατομμύρια μέλη.

Γνώρισε αρκετές διχόνοιες στο εσωτερικό του, όπως για παράδειγμα η στάση που θα τηρούσε μετά την επέμβαση των σοβιετικών στην Ουγγαρία, το 1956.

Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1969, ο γγ Ενρίκο Μπερλινγκουέρ, θα ερχόταν σε ανοικτή διαφωνία με την ΕΣΣΔ για την Άνοιξη της Πράγας και τη σχέση Μόσχας-Πεκίνου.

Η οριστική ρήξη ήλθε μετά το 1979 με την εισβολή της ΕΣΣΔ στο Αφγανιστάν.

Το PCI είχε δει με θετικό μάτι τον «Ιστορικό Συμβιβασμό» με τη Χριστιανοδημοκρατία, ο οποίος όμως δεν προχώρησε μετά την απαγωγή και την εκτέλεση του Αλντο Μόρο, στα τέλη της δεκαετίας του 1970.

Aπό τις αρχές της δεκαετίας του 1980, οι Χριστιανοδημοκράτες είδαν τα ποσοστά τους να φθίνουν.

Ήταν τότε που για πρώτη φορά από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, πρωθυπουργός της χώρας θα γινόταν ένας πολιτικός που δεν θα προερχόταν από τις τάξεις της Χριστιανοδημοκρατίας: επρόκειτο για τον Τζιοβάνι Σπαντολίνι του μικρού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, ο οποίος στηρίχθηκε συνολικά από πέντε κόμματα.

Ο συνασπισμός που δημιουργήθηκε έγινε γνωστός ως Pentapartito: DC, PSI, PRI, PLI, PSDI.

Aκολούθησε και νέα βαρύτερη ήττα των Χριστιανοδημοκρατών το 1983 με αποτέλεσμα επικεφαλής του Pentapartito να τεθεί ο σοσιαλιστής Μπετίνο Κράξι.

Οι Χριστιανοδημοκράτες είδαν τα ποσοστά τους να ανακάμπτουν ελαφρώς το 1987, οπότε ανέλαβαν και πάλι την πρωθυπουργία με τον Ντε Μίτα και τον Τζούλιο Αντρεότι, πάντοτε με τη μορφή του Pentapartito.

Xρονιά ορόσημο για το πολιτικό σύστημα της χώρας αποτέλεσε η διετία 1992-93, οπότε τα παραδοσιακά κόμματα κυριολεκτικά εξαφανίστηκαν χάρη σε ένα ζευγάρι «Καθαρά χέρια».

Ήταν η γνωστή επιχείρηση δικαστικής διερεύνησης των σκανδάλων και της διαφθοράς μισού αιώνα, γνωστή ως Tangentopoli, η οποία έθαψε κυριολεκτικά τα περισσότερα κόμματα, οδήγησε πολιτικούς στη φυλακή, στην αυτοεξορία ή ακόμα και στην αυτοκτονία.

Προηγήθηκε, το 1991, η μετεξέλιξη του PCI στο Δημοκρατικό Κόμμα της Αριστεράς (PDS) υπό τον Ακίλε Οκέτο και στην Κομμουνιστική Επανίδρυση υπό τον Αρμάντο Κοσούτα.

Στο αντίπαλο στρατόπεδο, οι αναταράξεις ήταν μεγαλύτερες: από το DC δημιουργήθηκε το Λαϊκό Κόμμα (PPI) και το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (CCD) υπό τον Πιερ Πάολο Καζίνι.

Από την αριστερή πτέρυγα τα μέλη προσχώρησαν στο Δημοκρατικό Κόμμα της Αριστεράς, ενώ η δεξιά πτέρυγα δημιούργησε την Εθνική Συμμαχία υπό τον Τζιανφράνκο Φίνι. Εκείνη την περίοδο δημιουργήθηκε και η Lega Nord του Ουμπέρτο Μπόσι.

Αυτός ο ατελείωτος κατάλογος νέων κομμάτων βρήκε σταδιακά στέγη σε δύο μεγάλους συνασπισμούς, οι οποίοι εκπροσωπούσαν την Κεντροδεξιά και την Κεντροααριστερα.

Το 1994 έκανε την εμφάνισή του στην πολιτική (και στην εξουσία) ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι και το κόμμα Forza Italia.

Τα κεντροδεξιά κόμματα ενώθηκαν στον Οίκο των Ελευθεριών (Casa delle Liberta) και στη συνέχεια στο συνασπισμό Il Poppolo della Liberta, το οποίο μέχρι σήμερα παραμένει ο μεγαλύτερος συνασπισμός κεντροδεξιών-φιλελευθερων κομμάτων υπό τον Μπερλουσκόνι.

Αγνωστο βέβαια παραμένει αν ο παραιτηθείς πρωθυπουργός θα συνεχίσει να βρίσκεται στο τιμόνι.

Από την άλλη πλευρά δημιουργήθηκε ο Συνασπισμός της Ελιάς (1995-2007) υπό τους Ρομάνο Πρόντι, Μάσιμο ντ’ Αλέμα και Φραντσίσκο Ρουτέλι.

Ο τελευταίος -δήμαρχος της Ρώμης- είχε δημιουργήσει το 2002 και έναν διαφορετικό συνασπισμό κεντροαριστερών κομμάτων και κινημάτων οικολογίας, την Μαργαρίτα ( Democrazia è Libertà – La Margherita).

Η «Ελιά» τελικά εξελίχθηκε στο Δημοκρατικό Κόμμα (PD) με σημερινό ηγέτη τον Πιερ Λουίτζι Μπερσάνι. Προηγούμενοι ηγέτες του υπήρξαν ο Βάλτερ Βελτρόνι και ο Ντάριο Φραντζεσκίνι.

Σημειώνεται ότι ο Συνασπισμός της Ελιάς είδε τον Πρόντι να γίνεται πρωθυπουργός το 2006 με τη στήριξη και της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης.

Ήταν η πρώτη φορά από το 1946 που ΚΚ Ιταλίας συμμετείχε σε κυβερνητικό σχηματισμό. Αργότερα όμως, το 2008, εγκατέλειψε το συνασπισμό και ο Πρόντι έχασε την εξουσία.

Απόστολος Ρουμπάνης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ