Δίκαιοι, άξιοι, ελεύθεροι και αντισυστημικοί… Ποιος θα σώσει την Ιταλία;

Η οικονομική και πολιτική σταθερότητα της Ιταλίας διακυβεύεται στις κάλπες που στήθηκαν αυτή τη φορά μακριά από το γνώριμο δίπολο Μπερλουσκόνι εναντίον Αριστεράς, εν μέσω σύγχυσης και έλλειψης εμπιστοσύνης για το πολιτικό σύστημα. Είναι οι πρώτες ευρωπαϊκές κάλπες του έτους που θα κρατήσουν ξάγρυπνες Βρυξέλλες, Βερολίνο και αγορές.

Πρόκληση για τον Πιερ Λουίτζι Μπερσάνι αποτελεί η επαναφορά των πολιτκών στην εξουσία, γράφοντας ταυτόχρονα τους τίτλους τέλους του μπερλουσκονισμού. Για τον Μάριο Μόντι η εκλογές αυτές είναι ευρωπαϊκή «πρώτη» της «ανόδου» και όχι της καθόδου στην πολιτική ενός τεχνοκράτη, όπως προτιμά να λέει ο ίδιος. Ο Μπερλουσκόνι από την πλευρά του δίνει την τελευταία μεγάλη εκλογική παράστασή του. Και στο βάθος προβάλλει το φαινόμενο ενός «μη πολιτικού» μπλογκο-κινήματος, με το οποίο «εισβάλλει» στην πολιτική ο Μπέπε Γκρίλο…

Δίκαιοι, άξιοι, ελεύθεροι και αντισυστημικοί…

Ανάμεσα στην Ιταλία των «δίκαιων», των «άξιων», των «ελεύθερων» και των «αντισυστημικών» καλούνται να επιλέξουν οι πολίτες της αν θα αρκούνταν μόνο στα προεκλογικά σποτ της καμπάνιας των βασικών δυνάμεων που διεκδικούν την ψήφο τους -σχεδόν μία πενταετία μετά την νίκη του Μπερλουσκόνι το 2008 και ένα και πλέον χρόνο μετά την εμφάνιση του τεχνοκράτη Μόντι, πάνω από τα ερείπια της οικονομίας.

Η «δίκαιη Ιταλία» της κεντροαριστεράς του Πιερ Λουίτζι Μπερσάνι: «Η πολιτική που λέει την αλήθεια». Με σεβασμό στα πεπραγμένα Μόντι, αλλά με έμφαση στην ανάπτυξη και την κοινωνική ισότητα. Η πολιτική πρόταση των «άξιων» του εγγυητή της ευρωπαϊκής Ιταλίας, Μάριο Μόντι, που «κλήθηκε για να κάνει όσα οι πολιτικοί δεν τόλμησαν». Από την άλλη είναι ο «ελεύθερος λαός» ενός Μπερλουσκόνι-σωτήρα από τη λιτότητα που δεν «υποτάσσεται» στη Γερμανία και ένα κίνημα κατά της κομματοκρατίας με τη φωνή του κωμικού-ακτιβιστή-μπλόγκερ Μπέπε Γκρίλο. (Δείτε στη βιντεοθήκη τα σχετικά τηλεοπτικά σποτ.)

Όπως λένε, στις ιταλικές εκλογές μπορούν να συμβούν τα πάντα. Και στην πορεία της εκστρατείας όντως άρχισε να γίνεται λόγος ακόμη και για το αδιανόητο: μια νίκη-σοκ του μπερλουσκονισμού. Δεν αναμένεται να γίνει πράξη, χωρίς αυτό να εμποδίζει τον Καβαλιέρε να «χορεύει» την προεκλογική Ιταλία στο ρυθμό του. Την τελευταία παράσταση την δίνει καλά, σε σημείο που έφτασε να απειλεί να φράξει την πορεία της κεντροαριστεράς προς την αυτοδυναμία και να την αναγκάσει πιθανώς να ζητήσει χείρα βοηθείας από τον καθηγητή που εγκατέλειψε τα έδρανα.

Στη Γερουσία κρίνονται όλα

Ο τεχνοκράτης πρωθυπουργός κράτησε την Ιταλία σε παρατεταμένη, άνευ προηγουμένου την τελευταία 20ετία, πολιτική αγωνία μέχρι να δηλώσει τελικά «παρών» στις εκλογές, ως επικεφαλής κεντρώου μετώπου, στην πραγματικότητα ενός νέου πόλου της κεντροδεξιάς που συνενώνει τους τεχνοκράτες της δικής του λίστας με πρώην εταίρους του Σίλβιο Μπερλουσκόνι (Τζανφράνκο Φίνι και Πιερ Φερντινάντο Καζίνι) και μία επιχειρηματική ελίτ με «οδηγό» τον πρόεδρο της Ferrari, Λούκα Κορντέρο ντι Μοντετζέμολο. Και το Βατικανό είναι μαζί του, αλλά το «θαύμα» της νίκης δεν θα το δει.

Η Λίστα Μόντι είχε επίδραση τύπου «big bang», μεταβάλλοντας το σκηνικό ιδίως για τον Πιερ Λουίτζι Μπερσάνι της κεντροαριστεράς, αλλά και τις εσωτερικές δυναμικές στη δεξιά. Ήταν ο Μπερσάνι που έτρεχε με την ταχύτητα μιας Ferrari προς τη νίκη, όμως ο Μόντι ήλθε να πατήσει φρένο. Και σε συνδυασμό με την χιλιοστή «νεκρανάσταση» του Σίλβιο Μπερλουσκόνι και το «παραμορφωτικό» εκλογικό σύστημα της Ιταλίας -δεξιάς εμπνεύσεως που κανείς δεν το θέλει, αλλά τελικά δεν αλλάζει- καθίσταται επισφαλής η κατάκτηση της πλειοψηφίας στην ιταλική Γερουσία, και συνεπώς μία σταθερή διακυβέρνηση.

Στις τελευταίες μετρήσεις που δημοσιοποιήθηκαν πριν τη δημοσκοπική «σιωπή», η κεντροαριστερά διαθέτει προβάδισμα πέντε έως επτά μονάδων, κινείται γύρω από το 35%, έναντι του συνασπισμού του Καβαλιέρε (28-29%) με την ξενόφοβη και αποσχιστική Λέγκα του Βορρά υπό τον νέο ηγέτη της Ρομπέρτο Μαρόνι. Συμμαχία για χάρη της οποίας ο Μπερλουσκόνι αναγκάστηκε να «απαρνηθεί» τη διεκδίκηση της πρωθυπουργίας, με συνέπεια να συμβαίνει το παράδοξο να διεκδικούν στην πραγματικότητα την ψήφο των Ιταλών δύο υποψήφιοι υπουργοί Οικονομικών, ο ίδιος και ο «Προφεσόρε» Μόντι.

Στην τρίτη θέση των δημοσκοπήσεων παραμένει σταθερά και μάλιστα με ανοδική τάση το Κίνημα 5 Αστέρων (M5S) του Μπέπε Γκρίλο που ρωτά: «Είσαι έτοιμος για την πιο μεγάλη δημοκρατική επανάσταση;» (ένθετη φωτογραφία). Το ποσοστό του Μπέπε Γκρίλο προβλέπεται ότι μπορεί να φθάσει έως και το αστρονομικό 20%. Ακολουθεί το «μέτωπο» του Μάριο Μόντι που κινείται γύρω στο 13,5%.

Η υπεροχή της συμμαχίας του Δημοκρατικού Κόμματος (Pd) με το κόμμα Αριστερά και Ελευθερία (Sel) του Νίκι Βέντολα είναι καθαρή στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Όμως, στη Γερουσία δεν είναι διασφαλισμένη η νίκη, καθώς το μπόνους πλειοψηφίας δίδεται σε περιφερειακό επίπεδο και η κεντροδεξιά έχει καλύψει πολύ δρόμο από την έναρξη της προεκλογικής εκστρατείας χάρη στο επικοινωνιακό κρεσέντο του Καβαλιέρε και το μπαράζ υποσχέσεων για φοροαπαλλαγές.

Η μεγάλη μάχη θα δοθεί στις περιφέρειες-κλειδιά της Λομβαρδίας με πρωτεύουσα το Μιλάνο (τη «μητέρα πατρίδα» του Μπερλουσκόνι), της Σικελίας, του Βένετο και της Καμπανίας, σε ένα σκηνικό που παραπέμπει σε προεδρική εκλογή στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το ενδιαφέρον στρέφεται, επίσης, στο εάν θα περάσει το όριο εισόδου η νεοσύστατη αριστερή Επανάσταση Πολιτών του δικαστή Αντόνιο Ινγκρόια, που ήλθε να ταράξει τα νερά για το Δημοκρατικό Κόμμα μια ανάσα πριν την κάλπη.

Υπερ-πληθώρα πολιτικών προτάσεων υπάρχει σήμερα στην Ιταλία. Ανάμεσά τους ενδιαφέρον συγκεντρώνει, αν και δημοσκοπικά κυμαίνεται στο 1-2%, το νέο φιλελεύθερο κίνημα Fare per Fermare il declino (Πράξε για να Σταματήσεις την Παρακμή) του δημοσιογράφου και ραδιοφωνικού παραγωγού Όσκαρ Τζανίνο, που έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον διανοούμενων και οικονομολόγων.

Το «κλειδί» κρατά ποσοστό τουλάχιστον 25% των Ιταλών που όπως φαίνεται θα αποφασίσει ποιον θα ψηφίσει κυριολεκτικά πάνω από την κάλπη. Εάν τα πράγματα δεν εξελιχθούν καλά για την κεντροαριστερά στη Γερουσία, ο Πιερ Λουίτζι Μπερσάνι θα χρειαστεί να «ακουμπήσει» στον Μάριο Μόντι και τον κεντρώο τρίτο πόλο που θα θέσει με τη σειρά του όρους και προϋποθέσεις για τη σύμπραξη.

«Με ποιον είσαι;»…

«Ενάντια σε ποιον μάχεσαι;» έφτασε να ρωτά ο Μπερσάνι όταν ο τεχνοκράτης τον οποίο στήριξε τις ημέρες της μεγάλης κρίσης στο Κοινοβούλιο «χτυπούσε» την κεντροαριστερά προκαλώντας μειδίαμα στον Καβαλιέρε. Στην πορεία προς τις κάλπες και μπροστά στην εικόνα των δημοσκοπήσεων οι τόνοι έπεσαν. Μαζί τους έπεσαν και οι «γέφυρες» μετεκλογικής συνεργασίας, και μάλιστα με ένα «φλερτ» που εκτυλίχθηκε μεταξύ Ρώμης και Βερολίνου την ημέρα που ο Μπερσάνι επισκεπτόταν τη Γερμανία της Άνγκελα Μέρκελ.

Ο επικεφαλής της ιταλικής κεντροαριστεράς είχε αφήσει εξαρχής «ανοιχτή» την πόρτα της συνεργασίας στον απερχόμενο τεχνοκράτη πρωθυπουργό, με ή άνευ αυτοδυναμίας της κεντροαριστεράς. Δεν υπολόγιζε, όμως, πως θα βρει μπροστά του έναν νέο, επιθετικό πολιτικό Μόντι.

Η μεταμόρφωση του καθηγητή ήταν εντυπωσιακή. Ο νέος Μόντι πέταξε σε χρόνο-ρεκόρ τα ρούχα του τεχνοκράτη και από το υπερκομματικό προφίλ πέρασε σε μία επιθετική εκστρατεία στη γραμμή «έσωσα την Ιταλία, οι θυσίες δεν μπορούν να πάνε χαμένες, δεν εμπιστεύομαι κανέναν άλλον, δείτε την Ελλάδα». Η υποψηφιότητα, έμμεση δεδομένου ότι είναι ισόβιος γερουσιαστής, χειροκροτήθηκε από τον κεντρώο-κεντροδεξιό πόλο που «συνυπογράφει» τη μεταρρυθμιστή του ατζέντα. Όμως, ταυτόχρονα χαρακτηρίστηκε από «ηθικά αμφιλεγόμενη» έως και «προδοσία».

Το Δημοκρατικό Κόμμα της Ιταλίας θα μπορούσε να είχε προκαλέσει εκλογές μετά την κακήν-κακώς παραίτηση Μπερλουσκόνι (έστω και ρίχνοντας τη χώρα βορά στις αγορές). Ο κεντροδεξιός Λαός της Ελευθερίας (Pdl) βρισκόταν σε κωματώδη κατάσταση και ο κεντρώος πόλος δεν συγκέντρωνε πάνω από 6% στις δημοσκοπήσεις. Ο Μπέπε Γκρίλο ακόμα (σχεδόν) δεν υπήρχε.

Ο Μόντι ανέλαβε αντίθετα τη διακυβέρνηση ως επικεφαλής υπερκομματικού συνασπισμού για να αποκαταστήσει την αξιοπιστία της Ιταλίας, ξεκαθαρίζοντας ότι μετά τη λήξη της θητείας επιστρέφει στα έδρανα του Πανεπιστημίου Μποκόνι του Μιλάνο.

Ο Μπερλουσκόνι, ως ειδήμων στους ελιγμούς, είχε ζητήσει ακριβώς αυτή τη ρητή διαβεβαίωση πριν δώσει τη στήριξή του στον μη εκλεγμένο πρωθυπουργό, τους νόμους του οποίου παρεμπιπτόντως ψήφιζε, αλλά σήμερα τον κατηγορεί ότι είναι όργανο της Γερμανίας και θα τους καταργήσει. Επιστρέφοντας μέχρι και το φόρο ακινήτων που πλήρωσαν οι Ιταλοί το 2012, όπως διαφημίζει στην προεκλογική εκστρατεία του (ένθετη φωτογραφία).

Όμως, το «συμβόλαιο» του Μάριο Μόντι έσπασε και η στροφή στην πολιτική, η οποία κατά τον Μάριο Μόντι ήταν αναγκαία για τη διασφάλιση του έργου του, προκάλεσε στον Τύπο προβληματισμό για το βαθμό αξιοπιστίας που μπορεί να έχει μία πιθανή κυβέρνηση τεχνοκρατών που καλείται να φτάσει εκεί που το πολιτικό κόστος απαγορεύει στα κόμματα να φτάσουν. Και το κυριότερο ποιες από τις αποφάσεις που ελήφθησαν -ή δεν ελήφθησαν- στην Ιταλία της κρίσης μπορεί να υπαγορεύτηκαν από ένα σχεδιαζόμενο πολιτικό μέλλον του Μόντι;

«Η μεταρρύθμιση του Άρθρου 18 έγινε για τη βελτίωση της αγοράς εργασίας ή για να αρέσει στην Confidustria [ένωση βιομηχάνων], της οποίας μέλος είναι ο σύμμαχος του Μόντι, Μοντετζέμολο; Η απόφαση να μην ζητηθεί τελικά από την Εκκλησία να πληρώσει το φόρο ακίνητης περιουσίας έγινε για να αγοραστεί η στήριξη του καρδιναλίου Μπανιάσκο [προέδρου της Συνόδου Ιταλών Επισκόπων];» διερωτήθηκε το περιοδικό L’ Espresso σε ένα από τα πιο σκληρά άρθρα που τιτλοφορήθηκε «Η προδοσία του Μάριο Μόντι».

«Ζήτω η γεροντοκρατία»…

Ενόσω ο Προφεσόρε έκανε το μεγάλο «άλμα» στην πολιτική, ο 62χρονος πρώην κομμουνιστής Πιερ Λουίτζι Μπερσάνι επικρατούσε πανηγυρικά στη μάχη γενεών της ιταλικής κεντροαριστεράς έναντι του 37χρονου άφθαρτου Ματέο Ρέντσι, του δημάρχου της Φλωρεντίας που ήλθε με σύνθημα την αλλαγή και το ξεσκαρτάρισμα από την παλαιά φρουρά. Η νίκη Μπερσάνι στη μάχη για το χρίσμα του Δημοκρατικού Κόμματος δεν είναι ανεξάρτητη από την επάνοδο του Σίλβιο Μπερλουσκόνι στην πρώτη γραμμή – ούτως ή άλλως ουδέποτε πραγματικά παρέδωσε τα ηνία στον γραμματέα και νυν υποψήφιο πρωθυπουργό Αντζελίνο Αλφάνο.

Η αναμέτρηση ενός 77χρονου Μπερλουσκόνι απέναντι σε έναν 37χρονο Ρέντσι είναι κάτι που ούτε ο ίδιος ο Καβαλιέρε θα ήθελε να δει, παρά την παθολογική άρνησή του να πει το τελευταίο «addio». Άλλωστε, πρέπει να παραμείνει «παρών» και να κινεί τα νήματα γιατί δεν έχει καταφέρει ακόμη να παραγραφούν όλες οι δικαστικές του υποθέσεις και πλησιάζει πλέον απειλητικά η ώρα της ετυμηγορίας για το σκάνδαλο Ρούμπιγκεϊτ.

Απέναντι στον Ρέντσι, όχι. Ο Μπερσάνι όμως είναι 62 ετών. Και ο Μάριο Μόντι είναι 69. Ακόμη και ο αντισυστημικός Μπέπε Γκρίλο, που γεμίζει τις πλατείες φωνάζοντας κατά της κομματοκρατίας και της διαφθοράς, είναι 65 ετών. Ο δε πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας Τζόρτζιο Ναπολιτάνο είναι 87 ετών. Και οι επικρατέστεροι για τη διαδοχή του; Ο Τζουλιάνο Αμάτο, 74 ετών, και ο Ρομάνο Πρόντι 73. Ο Μπερλουσκόνι δεν είχε τώρα λόγο να κάνει το «βήμα πίσω» που τον καλούσαν. Αν δεν ήταν αυτός, ποιος; «Ζήτω η γεροντοκρατία» αναφωνεί το Panorama.

Και ο Economist έρχεται να συνοψίσει: «Αυτές οι εκλογές είναι πάνω απ’ όλα ένα τεστ της ωριμότητας και του ρεαλισμού των ψηφοφόρων. Κάποιος θα ένοιωθε πιο σίγουρος εάν δεν είχαν επιλέξει τρεις φορές ως ηγέτη τους τον Μπερλουσκόνι»…

Ευαγγελία Μπίφη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ