Το ιταλικό «μη Μνημόνιο» του Μόντι – Οι θέσεις των κομμάτων

Κλήθηκε και «διαφημίστηκε» ως πυροσβέστης, όχι μόνο για την Ιταλία αλλά και για το ευρώ: Όταν οι φλόγες της κρίσης χρέους άρχισαν να τυλίγουν τη Ρώμη, οι Ιταλοί και οι Ευρωπαίοι βρήκαν στο πρόσωπο του Μόντι τον Προφεσόρε που θα έκανε αυτό που φοβούνταν πως δεν μπορούσε να κάνει ο Μπερλουσκόνι -να παλέψει στη «μάχη για το ευρώ», η οποία (όπως επαναλάμβανε ο διεθνής Τύπος το 2011) θα δινόταν στην ισχυρή Ιταλία.

Το πρώτο που κατάφερε ο Μόντι, σχεδόν πριν καν ορκιστεί πρωθυπουργός, ήταν να επαναφέρει την ιταλική αξιοπιστία. Τα spread έπεσαν από επίπεδα ανάλογα του τοξικού επιτοκίου 7% περίπου στο 5% μόνο ως καλωσόρισμα.

Σε αυτό, ομολογουμένως, βοήθησαν και τα στάνταρ που είχε θέσει ο προκάτοχός του -αξέχαστο θα μείνει το ειρωνικό χαμόγελο του Σαρκοζί δίπλα στην Μέρκελ όταν ο Γάλλος πρόεδρος ρωτήθηκε τον Οκτώβριο του 2011 για τον Μπερλουσκόνι. Απόδειξη όμως του ρόλου του Μόντι είναι η πορεία της καμπύλης του spread για έναν και πλέον χρόνο: Σήμερα, τα ιταλικά ομόλογα κυμαίνονται ακόμη στην περιοχή του 5%.

Σε αυτό σίγουρα συμβάλλει και το σχετικά ευνοϊκότερο κλίμα για την Ευρωζώνη συνολικά -ευθύνη όμως για το οποίο φέρει, στο βαθμό που του αναλογεί, και ο ίδιος ο Μόντι. Το χτύπημα του χεριού στο τραπέζι της Συνόδου Κορυφής του Ιουνίου του 2012, σε κοινό μέτωπο με τον Ραχόι, είναι το πιο ενδεικτικό της συνισταμένης του Προφεσόρε στην ευρωπαϊκή γραμμή.

Η αξιοπιστία που επανέφερε ο Μόντι στην ιταλική κυβέρνηση δεν περιορίζεται στην πολιτική: Όχι μόνο επειδή στην κρίση χρέους το φερέγγυο μεταφράζεται σε αξιόχρεο στο εξωτερικό, αλλά γιατί χωρίς πολιτική αξιοπιστία στο εσωτερικό τα σκληρά μέτρα οικονομικής εξυγίανσης θα ήταν πολιτικά δυσκολότερο να περάσουν.

Η «κυβέρνηση των φόρων»

Και τα μέτρα ήταν σκληρότατα: Ακολουθώντας την γνωστή συνταγή, ο Μόντι αύξησε το ΦΠΑ και τη φορολογία στη μισθωτή εργασία, μαζί με σειρά άλλων φόρων. Επανέφερε επίσης το φόρο ιδιοκτησίας, που ξεκινούσε (έστω και με ελαφρύτερους όρους) από την πρώτη κατοικία -μέτρο που προκάλεσε ιδιαίτερη δυσφορία.

Παράλληλα, προχώρησε σε περικοπές σχεδόν σε όλο το φάσμα δημόσιων δαπανών, ενώ προσπάθησε να εισάγει έναν οδικό χάρτη «εξορθολογισμού» κάθε είδους εξόδων. Τα αρχικά αποτελέσματα δεν ανταποκρίθηκαν στις προσδοκίες: Η σπατάλη σε λειτουργικά έξοδα δεν ήταν θεαματική, αλλά το πλήγμα στην Υγεία και την Παιδεία έβγαλε δασκάλους και γιατρούς στους δρόμους.

Από τις μεταρρυθμίσεις δεν γλίτωσε φυσικά ούτε το συνταξιοδοτικό. Παράλληλα με τις μειώσεις, το βαρύτερο ήταν η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης: «Χρειάζεται να ζητήσουμε από τους Ιταλούς θυσίες» είχε πει, παρουσιάζοντας εκείνα τα μέτρα, η αρμόδια υπουργός Έλσα Φορνέρο -αλλά δεν άντεξε και άρχισε να κλαίει, μπροστά στις κάμερες, πριν τελειώσει τη φράση της. «Θυσίες, πιστεύω πως ήθελε να πει η υπουργός» εξήγησε ένας μειλίχιος αλλά ακλόνητος Μόντι δίπλα της.

Το τοπίο στα εργασιακά υπέστη επίσης σκληρές αλλαγές: Μαζί με τον προσανατολισμό σε πιο «ευέλικτες» μορφές εργασίες, έντονες αντιδράσεις προκάλεσε η παρέμβαση στο περίφημο «Άρθρο 18», που υποχρέωνε μέχρι τότε σε ορισμένες περιπτώσεις άδικης απόλυσης την επαναπρόσληψη παρά την αποζημίωση. Το συνόδευαν μέτρα που στόχευαν στην απελευθέρωση κλειστών επαγγελμάτων -πρώτα από τα οποία, τα ταξί και τα φαρμακεία.

Το «μη μνημόνιο»

Ο Μόντι, θα μπορούσε κανείς να πει, εφάρμοσε ένα «μη μνημόνιο» -προσπαθώντας να αποφύγει την ανάγκη ευρωπαϊκής στήριξης της Ιταλίας, που θα δοκίμαζε τόσο τη Ρώμη όσο και την Ευρωζώνη- και έφερε «εκούσια» λιτότητα, με τον έλεγχο να παραμένει στην ίδια την ιταλική κυβέρνηση.

Ο απολογισμός σε αριθμούς της θητείας του Προφεσόρε δείχνει καλύτερα τις προκλήσεις για την Ιταλία. Το δημόσιο χρέος άγγιξε προ μηνών το ψυχολογικό (αν μη τι άλλο) όριο των 2 τρισ. ευρώ, λίγο πάνω από το 120% του ΑΕΠ.

Η Κεντρική Τράπεζα της Ιταλίας εκτιμούσε τον Ιανουάριο πως το έλλειμμα του 2012 διαμορφώθηκε κοντά στο 3% του ΑΕΠ -παραπάνω από τον στόχο, αλλά σε σχετικά ελεγχόμενα επίπεδα. Η ανεργία όμως συνέχισε να αυξάνεται κατά τη διάρκεια της θητείας του Μόντι: Το Δεκέμβριο έμεινε στα επίπεδα ρεκόρ του 11,2%, ενώ για τους νέους βρίσκεται στο 36,6%.

Τέλος, όχι μόνο η Ιταλία παρέμεινε σε ύφεση (2,7% για όλο το 2012) αλλά οι προβλέψεις για επιστροφή του ΑΕΠ σε θετικά πρόσημα φέτος μοιάζουν μάλλον αισιόδοξες. Και το στοίχημα για λύση του ιταλικού προβλήματος δεν κερδίζεται χωρίς ανάκαμψη της, χρόνια βαλτωμένης, ιταλικής οικονομίας.

Οι θέσεις των κομμάτων για την οικονομία

Πιερ Λουίτζι Μπερσάνι

Το κόμμα που εμφανίζεται πρώτο στις δημοσκοπήσεις προτείνει κάπως ελαφρύτερους όρους στο φόρο ακίνητης περιουσίας, αντιτίθεται στις ιδιωτικοποιήσεις και προαναγγέλλει αυστηρότερη νομοθεσία κατά της φοροδιαφυγής. Τάσσεται υπέρ του φόρου χρηματοπιστωτικών συναλλαγών.

Στο φλέγον θέμα των εργασιακών, ο Μπερσάνι υπερασπίζεται τη θέσπιση κατώτατου μισθού, ενώ προτείνει και μείωση στον φόρο που παρακρατείται από εργαζόμενες με παιδιά. Το Δημοκρατικό Κόμμα (Pd) θέλει επίσης νομοθεσία που θα δίνει κίνητρα για περισσότερες προσλήψεις αορίστου χρόνου, αλλά και μεταρρύθμιση του τοπίου που διέπει τις σχέσεις μαθητείας (καθώς η ανεργία στους νέους είναι υπερδιπλάσια του μέσου όρου).

Σίλβιο Μπερλουσκόνι

Ακόμη πιο «γενναιόδωρος» με το φόρο ακίνητης περιουσίας, ο Μπερλουσκόνι προτείνει όχι μόνο κατάργησή του για την πρώτη κατοικία αλλά και επιστροφή στους Ιταλούς του φόρου που κατέβαλαν το 2012. Προσβλέποντας σε φιλόδοξη μείωση του χρέους, ο Λαός της Ελυθερίας (PdL) προτείνει τεράστιο πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων και αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας.

Για τα εργασιακά, το PdL προκρίνει επαναφορά στις βασικές αρχές του «Νόμου Μπιάτζι», ο οποίος είχε εισάγει στην Ιταλία τις ευέλικτες εργασιακές σχέσεις. Για τη μείωση της ανεργίας των νέων, το κόμμα προτείνει φορολογικά κίνητρα για απασχόληση νέων και διάδοση των σχέσεων μαθητείας.

Μάριο Μόντι

Ο Μόντι προτείνει να διπλασιαστεί η μείωση του φόρου ακίνητης περιουσίας (τον οποίο ο ίδιος επανέφερε) για την πρώτη κατοικία, μείωση και επανεξέταση των δημόσιων δαπανών με εξαίρεση εκείνες για τις υποδομές, την έρευνα και την Παιδεία.

Μαζί με αποκρατικοποιήσεις και μέτρα για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, η Ατζέντα Μόντι προτείνει «στοχευμένες» φοροελαφρύνσεις με άξονα την ανακούφιση των πιο αδύναμων στρωμάτων.

Μπέπε Γκρίλο

Ο σχηματισμός του διάσημου στην Ιταλία κωμικού Μπέπε Γκρίλο προτείνει κατάργηση του φόρου ακίνητης περιουσίας για την πρώτη κατοικία και μείωση του χρέους με «έφοδο» στην κρατική σπατάλη.

Μαζί με μέτρα για περιορισμό των προνομίων των «golden boys», ο σχηματισμός προτείνει επίσης μέτρα με στόχο να ευθυγραμμιστεί το κόστος για τον ηλεκτρισμό, τις τηλεπικοινωνίες και τις μετακινήσεις σε αναλογία με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Αντόνιο Ινγκρόια

Η νεοσύστατη αριστερή Επανάσταση Πολιτών του Αντόνιο Ινγκρόια προτείνει φορολόγηση του μεγάλου κεφαλαίου, κατάργηση του φόρου ακίνητης περιουσίας για την πρώτη κατοικία με παράλληλη επέκτασή του σε φορείς που εξαιρούνται (την Εκκλησία και ορισμένα «παράθυρα» για μεγάλους ομίλους). Για τη μείωση του χρέους, ζητά μείωση του επιτοκίου στα τρέχοντα δάνεια.

Όσον αφορά τα εργασιακά, τάσσεται υπέρ της απόσυρσης των μεταρρυθμίσεων Μόντι και αντιπροτείνει υπεράσπιση του θεσμού των συλλογικών διαπραγματεύσεων, αποκατάσταση ευνοϊκών προβλέψεων για τους εργαζόμενους σε περίπτωση απόλυσης και εισαγωγή ελάχιστου εισοδήματος για τους ανέργους.

Βασίλης Ψυχογιός

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ