Τα χρόνια του Μαντέλα στα λίγα τετραγωνικά της φυλακής

Ο Νέλσον Μαντέλα συνελήφθη για πρώτη φορά το 1962, κατηγορούμενος για υποκίνηση εργατών σε απεργιακές κινητοποιήσεις και απόπειρα εξόδου από τη χώρα χωρίς νόμιμα έγγραφα. Η δίκη του ξεκίνησε τον Οκτώβριο του ίδιου έτους και μετατράπηκε σε πολιτική διαμαρτυρία κατά του καθεστώτος. Ο ίδιος ο Μαντέλα δεν θέλησε να καλέσει κανέναν μάρτυρα υπεράσπισης. Καταδικάστηκε τελικά σε πέντε χρόνια κάθειρξη.

Λίγους μήνες αργότερα και ενώ ο Μαντέλα ήταν ήδη στη φυλακή, η Αστυνομία σε έφοδο που πραγματοποίησε σε οίκημα, βρήκε στοιχεία και έγγραφα τα οποία, σύμφωνα με την ίδια, αποδείκνυαν την εμπλοκή του Μαντέλα σε συνωμοσία για την ανατροπή της κυβέρνησης.

Ο ιστορικός ηγέτης της Νοτίου Αφρικής βρέθηκε ξανά στο εδώλιο αντιμετωπίζοντας βαρύτερες κατηγορίες. Η δίκη απέκτησε τεράστια προβολή στα διεθνή ΜΜΕ, με κινητοποιήσεις σε πολλές χώρες υπέρ της αθώωσής του. Ο δικαστής όμως είχε άλλη γνώμη: ο Μαντέλα καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά, γλιτώνοντας -τουλάχιστον- τη θανατική ποινή.

Το 1962, μεταφέρθηκε στις φυλακές του Νησιού Ρόμπεν, όπου πέρασε τα επόμενα 18 χρόνια της ζωής του.

Το κελί του ήταν μόλις 4 τετραγωνικά μέτρα, ενώ περνούσε τη μέρα του σπάζοντας πέτρες. Οι δεσμοφύλακες τού είχαν απαγορεύσει να φορά γυαλιά ηλίου, γεγονός που επιβάρυνε ακόμα περισσότερο το πρόβλημα όρασης που αντιμετώπιζε.

Τα βράδια διάβαζε νομικά για να αποκτήσει το δίπλωμα εξ αποστάσεως, ενώ οι εφημερίδες απαγορεύονταν πλήρως. Ένα γράμμα και μία επίσκεψη ανά έξι μήνες ήταν η επαφή του με τον έξω κόσμο.

Στον μικρόκοσμο όμως της φυλακής, έντονες ήταν οι πολιτικές συζητήσεις και διαφωνίες με τους συγκρατούμενούς του, ενώ ο Μαντέλα προσπάθησε να μάθει να μιλά Afrikaans, ώστε να βελτιώσει τις σχέσεις του με τους φύλακες.

Τον Απρίλιο του 1982 ο Μαντέλα μαζί με αρκετά στελέχη του Εθνικού Αφρικανικού Κογκρέσου μεταφέρθηκαν σε άλλη φυλακή, στο Κέιπ Τάουν, κυρίως για να αποκοπούν από νεότερους κρατούμενους, που αναζητούσαν έμπνευση και καθοδήγηση στα πρόσωπα τέτοιων ηγετών.

Οι συνθήκες στη νέα φυλακή ήταν σαφώς καλύτερες για τον Μαντέλα, με περισσότερη (έστω και λογοκριμένη) επικοινωνία με τον έξω κόσμο.

Η Νότιος Αφρική εκείνη την περίοδο «έβραζε» και δεν ήταν λίγοι εκείνοι που εξέφραζαν φόβους ακόμα και για Εμφύλιο. Η διεθνής κοινότητα πίεζε τον τότε πρόεδρο Πίτερ Μπότα να απελευθερώσει τον Μαντέλα, προκειμένου να εκτονωθεί η κατάσταση.

Ο πρόεδρος δέχθηκε να τον αφήσει ελεύθερο με τον όρο να αποκηρύξει τη βία, ως πολιτικό μέσο. Ο Μαντέλα μέσω της κόρης του απάντησε: «Τι είδους ελευθερία είναι αυτή που μου προσφέρετε όταν το ANC παραμένει εκτός νόμου; Μόνο οι ελεύθεροι μπορούν να διαπραγματευθούν. Ένας κρατούμενος δεν μπορεί να κάνει συμβόλαια.»

Τα 70ά γενέθλια του, τον Ιούλιο του 1988, μετατράπηκαν σε μια παγκόσμια ειρηνική διαδήλωση για την απελευθέρωσή του. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα η συναυλία που έγινε στο Γουέμπλεϊ του Λονδίνου.

Στα τέλη εκείνης της χρονιάς, ο Μαντέλα μεταφέρθηκε σε άλλη φυλακή, σε σαφώς καλύτερες και λόγω της ηλικίας του συνθήκες. Διατηρούσε πλέον επαφές με πολλά στελέχη του ANC, ενώ κατάφερε να τελειώσει και το διάβασμα για το πτυχίο της Νομικής.

Το 1989 ο Πίτερ Μπότα αντικαταστάθηκε στην προεδρία της χώρας από τον Φρέντερικ Ντε Κλερκ. Ο νέος πρόεδρος αποφάσισε να απελευθερώσει όλα τα έγκλειστα στελέχη του ANC με εξαίρεση τον Μαντέλα.

Μετά την Πτώση του Τείχους του Βερολίνου, το Νοέμβριο του 1989, ο Ντε Κλερκ συγκάλεσε έκτακτο Υπουργικό Συμβούλιο, εισηγούμενος τη νομιμοποίηση του ANC και την απελευθέρωση του Μαντέλα.

Παρά τις αντιδράσεις των μελών της κυβέρνησης, ο Ντε Κλερκ συναντήθηκε με τον ιστορικό ηγέτη και τελικά έδωσε το «πράσινο φως» για την αποφυλάκισή του. Στις 2 Φεβρουαρίου 1990, όλα τα πολιτικά κόμματα νομιμοποιήθηκαν.

Ο Μαντέλα πέρασε το κατώφλι της φυλακής στις 11 Φεβρουαρίου 1990, κρατώντας το χέρι της γυναίκας του Γουίνι.

Στην πρώτη του ομιλία από το Δημαρχείο του Κέιπ Τάουν, ενώπιον χιλιάδων υποστηρικτών του, ο Μαντέλα δεσμεύθηκε να εργαστεί για την ειρήνη και τη συμφιλίωση όλων των κατοίκων της Νοτίου Αφρικής, αλλά ξεκαθάρισε ότι ο ένοπλος αγώνας του ANC θα σταματήσει μόνο όταν τερματιστεί η βία από το καθεστώς.

Απόστολος Ρουμπάνης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ