Ο σάρκινος Νέλσον πριν το σύμβολο Μαντέλα: Η προσωπική ζωή του Μαντίμπα

Με τον θάνατο του Μαντέλα, η Νότιος Αφρική δεν χάνει ένα σύμβολο αλλά αντιθέτως το βλέπει να περνά ατσάλινο στην αθανασία· Πέρα από αυτό όμως, υπήρξε ένας Νέλσον φτιαγμένος από μαλακή σάρκα που πάλεψε, μάτωσε, πίκρανε και απογοήτευσε τους κοντινούς του, έθαψε παιδιά και συντρόφουςκαι τέλειωσε οριστικά την πορεία της ζωής του το 2013.

Ο Νέλσον γεννήθηκε το 1918 στο χωριό Μέβζο, μία κοινότητα που είχε ήθη ασύμβατα τόσο με εκείνα των δυτικοτραφέντων κυρίαρχων της χώρας, όσο και με εκείνα της σύγχρονης Νοτίου Αφρικής. Ο πατέρας του είχε τέσσερις γυναίκες, ο ίδιος μεγάλωσε ως βοσκός σε μία οικογένεια που ήταν μεν απόγονος τοπικών «ευγενών» αλλά χωρίς δικαιώματα στην εξουσία. Είδε τον πατέρα του να χάνει μεγάλο μέρος της περιουσίας του κατηγορούμενος από (λευκό) προύχοντα.

Έφυγε στα κλεφτά από συγγενή του που τον είχε πάρει υπό την προστασία του για να γλιτώσει το συνοικέσιο -ο οποίος θα τον συγχωρούσε χρόνια αργότερα. Παντρεύτηκε την πρώτη από τις τρεις γυναίκες του, την Έβελιν Ντόκο Μάσε, στην ηλικία των 26, την οποία χώρισε 13 χρόνια και τέσσερα παιδιά αργότερα. Ένα από αυτά, το πρώτο που θα έχανε ο Νέλσον, πέθανε μωρό.

Ο χωρισμός ήρθε εξαιτίας (και) των εξωσυγυζικών σχέσεων του Νέλσον. Η Έβελιν όχι μόνο εγκατέλειψε τον Μαντέλα, παίρνοντας και τα παιδιά τους, αλλά ζήτησε διαζύγιο κατηγορώντας τον για κακομεταχείριση και άσκηση βίας. Κατά τη διάρκεια του διαζυγίου, ο Νέλσον είχε ήδη αρχίσει να συνάπτει σχέσεις με την Γουίνι Μαντικιζέλα, συμβάλλοντας αρκετά στην πολιτικοποίηση της με το ANC.

Η Γουίνι Μαντέλα είναι αρκετά αμφιλεγόμενη προσωπικότητα από μόνη της: Θεωρείται ότι υποστήριζε την πρακτική δολοφονίας -ουσιαστικά βασανισμού- με λάστιχα αυτοκινήτου που δένονταν στο λαιμό του θύματος και πυρπολούνταν με βενζίνη, διατάσσοντας άμεσα ορισμένες τέτοιες εκτελέσεις και όντας έμμεσα υπεύθυνη για αρκετές περισσότερες. Είχε καταδικαστεί επίσης για οικονομικές απάτες με «όχημα» οργανώσεις του ANC, του κόμματος του οποίου ηγείτο ο Νέλσον Μαντέλα.

Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του, o Νέλσον διαχωρίστηκε μαζί με τους υπόλοιπους πολιτικούς κρατούμενους σε κελί σχεδόν τεσσάρων τετραγωνικών, σπάζοντας την μέρα πέτρες σε λατομεία και παραμένοντας έκθετος στην παντοδυναμία των φρουρών τη νύχτα. Επειδή απαγορευόταν να φορά γυαλιά, έχασε ποσοστό της όρασής του στα κάτεργα.

Φυλακισμένος, έχασε τη μητέρα του, αλλά και τον πρώτο γιο του, Θέμπι (σε τροχαίο), χωρίς να του επιτραπεί να πάει σε καμία από τις δύο κηδείες.

Πέρασε συνολικά αρκετό καιρό στην απομόνωση και, έχοντας καταταχθεί στην χαμηλότερη βαθμίδα κρατουμένων, δεν είχε δικαίωμα σε πάνω από μία επίσκεψη και ένα γράμμα ανά εξάμηνο (και αυτά περασμένα από σαρωτικό έλεγχο). Σταδιακά αναβαθμίστηκε, χάρη στην έξωθεν στήριξη του ANC αλλά χωρίς αυτό να αλλάζει τον χαρακτήρα του ως κρατούμενο πολιτικής σημασίας (ή την ανάλογη συμπεριφορά των δεσμοφυλάκων).

Το 1985, έχοντας ήδη γίνει σύμβολο του αγώνα του ANC, απέρριψε την προσφορά του Μπόθα να αποφυλακιστεί με τον όρο να αποκηρύξει τα βίαια μέσα. «Μόνο οι ελεύθεροι μπορούν να διαπραγματεύονται» είπε, ίσως στην στιγμή εκείνη που περισσότερο από όλες τις άλλες ο άνθρωπος Νέλσον, φυλακισμένος για χρόνια που θα φάνταζαν αιώνες, ταυτιζόταν με το σύμβολο Μαντέλα.

Λίγο αργότερα ξεκίνησαν νέες περιπέτειες με την υγεία του, πρώτα με τον προστάτη και μετά με τη φυματίωση. Χρόνια μετά, η λύτρωση ήρθε τόσο για το σύμβολο Μαντέλα όσο και, κυρίως, για τον Νέλσον που είχε περάσει 27 χρόνια στη φυλακή: Στις 11 Φεβρουαρίου του 1990, το αγόρι που είχε μεγαλώσει βοσκός στο άναρχο τοπίο της νοτιοαφρικανικής υπαίθρου περπατούσε ελεύθερο για πρώτη φορά μετά από καιρό που για αυτόν θα ήταν αιώνες αιχμαλωσίας. Πέρα από την πολιτική σημασία της απελευθέρωσής του, εκείνη η Κυριακή ήταν πιθανότατα η λαμπρότερη στην ζωή του Νέλσον.

Ενδιάμεσα όμως, τα παιδιά του από τους δύο γάμους τού ήταν ουσιαστικά ξένα. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, και έχοντας ήδη περάσει στη έβδομη δεκαετία της ζωής του, συνέχιζε να υποφέρει τόσο από προβλήματα υγείας όσο και από όλο και περισσότερη μοναξιά, σύμφωνα με τις βιογραφίες του. Υποδεχόταν, και λόγω χαρτοφυλακίου, διεθνούς κύρους προσωπικότητες -από τη βασίλισσα της Αγγλίας και ζάμπλουτους επιχειρηματίες μέχρι ποπ συγκροτήματα όπως οι Spice Girls- φορώντας συχνά τα παραδοσιακά πουκάμισα που έγιναν σήμα κατατεθέν του σε βαθμό εκκεντρικότητας.

Χώρισε με τη δεύτερη γυναίκα του, έπειτα από διάσταση τεσσάρων χρόνων, το 1996. Τέσσερα χρόνια αργότερα παντρεύτηκε, στη ηλικία των 80, την Γκράσα Μεσέλ, χήρα πρώην προέδρου της Μοζαμβίκης.

Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, επικρίθηκε επειδή αγνόησε για καιρό σχεδόν πεισματικά την επέλαση του AIDS που μάστιζε τη χώρα, όπως και ολόκληρη την περιοχή. Τραγική ειρωνεία: Έχασε τον γιο του, Μαγκάθο, από την ασθένεια το 2005.

Τα προβλήματα με την υγεία του ίδιου του Νέλσον Μαντέλα επανήλθαν, υπό το βάρος τόσο της δύσκολης ζωής του όσο και των εννέα δεκαετιών στην πλάτη του, το 2011, ταλαιπωρώντας τον για δύο χρόνια μέχρι το θάνατό του.

Όποιος κι αν ήταν ο Νέλσον, η Νότιος Αφρική κι ο κόσμος θα θυμούνται και θα τιμούν τον Μαντέλα.

Βασίλης Ψυχογιός

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ