Λειτουργία και αρμοδιότητες

37

Το υφιστάμενο θεσμικό οργανόγραμμα της ΕΕ βασίζεται στην ακόλουθη αρχή: Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δίνει τις κατευθύνσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαμορφώνει τις προτάσεις, οι Επιτροπές εκφράζουν γνώμες επί των προτάσεων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο των Υπουργών λαμβάνουν τις αποφάσεις. Τη νομιμότητα των αποφάσεων ελέγχουν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και το Ελεγκτικό Συνέδριο.

Σε αυτό το πλαίσιο, και υπό τις παρούσες ρυθμίσεις που διέπουν τα θεσμικά όργανα της Ένωσης, το Κοινοβούλιο έχει τις εξής τρεις κύριες αποστολές:

1. Νομοθετική: Οι ιδρυτικές Συνθήκες προέβλεπαν απλώς μία συμβουλευτική λειτουργία του Κοινοβουλίου. Σταδιακά, οι αρμοδιότητές του αναβαθμίστηκαν. Μετά τη Συνθήκη του Αμστερναμ (1997) το Κοινοβούλιο συμμετέχει στη διαδικασία θέσπισης των κοινοτικών πράξεων με διαδικασίες συναπόφασης και συνεργασίας, διατυπώνοντας σύμφωνες ή συμβουλευτικές γνώμες. Μαζί με το Συμβούλιο Υπουργών συναποφασίζει για το 60% της κοινοτικής νομοθετικής παραγωγής. To Ευρωπαίκό Κοινοβούλιο θεσπίζει ευρωπαϊκούς νόμους οδηγίες, κανονισμούς κ.λπ. συμφωνεί με το περιεχόμενο των ευρωπαϊκών νομοθετικών μέτρων, το τροποποιεί ή το απορρίπτει. Μπορεί επίσης να ζητεί από την Επιτροπή να υποβάλλει νομοθετικές προτάσεις στο Συμβούλιο. Συμμετέχει στην υλοποίηση των νέων νομοθετικών κειμένων, εξετάζοντας το ετήσιο πρόγραμμα εργασιών της Επιτροπής και υποδεικνύει ποιες νομοθετικές πράξεις θα ήταν σκόπιμες. Επίσης με τη διαδικασία της συναπόφασης που καθιερώθηκε με τις συνθήκες του Μάαστριχτ και του Αμστερνταμ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθίσταται στο ίδιο επίπεδο με το Συμβούλιο σε ευρύ φάσμα τομέων (για παράδειγμα μεταφορές, περιβάλλον, προστασία των καταναλωτών, κ.λπ.). Το δύο τρίτα των ευρωπαϊκών νόμων θεσπίζονται από κοινού από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Εντούτοις, η νομοθετική του εξουσία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν φτάνει ακόμα εκείνη των εθνικών Κοινοβουλίων, λόγω του ιδιότυπου χαρακτήρα της ΕΕ.
2. Δημοσιονομική: Στον τομέα της διαμόρφωσης του κοινοτικού προϋπολογισμού, και ιδιαίτερα ως προς το σκέλος των δαπανών που δεν απορρέουν από τις Συνθήκες (υποχρεωτικές) το Κοινοβούλιο διαθέτει από το 1975 σημαντικές εξουσίες. Συγκεκριμένα, με μία όχι πάντα ανέφελη διαδικασία συνδιάλεξης με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Κοινοβούλιο υιοθετεί ή απορρίπτει τον προϋπολογισμό που προτείνει η Κομισιόν. Γενικά, αυτή η λειτουργία ασκείται με ζέση, κυρίως σε ό,τι αφορά δαπάνες του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και του Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελούν τη δημοσιονομική αρχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που καθορίζει κάθε χρόνο τις δαπάνες και τα έσοδα της Ένωσης. Η Μεταρρυθμιστική Συνθήκη επιβάλλει µια νέα δηµοσιονοµική διαδικασία συναπόφασης και δίνει τον τελευταίο λόγο στο Κοινοβούλιο στο σύνολο των δαπανών του προϋπολογισµού.
3. Έλεγχος: Πέραν της κριτικής περί «δημοκρατικού ελλείμματος», το Κοινοβούλιο εκπροσωπεί με τον πιο άμεσο τρόπο τους Ευρωπαίους πολίτες. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ασκεί δημοκρατικό έλεγχο στην Επιτροπή ενώ υπάρχει επίσης ένα επίπεδο κοινοβουλευτικού ελέγχου και για τις δραστηριότητες του Συμβουλίου. Μετά τη Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) το Κοινοβούλιο μπορεί να ζητά από την Επιτροπή να υποβάλει προτάσεις για ζητήματα που θεωρεί σημαντικά. Επιπλέον, η Επιτροπή υποχρεούται να λογοδοτεί στο Κοινοβούλιο και να παρουσιάζει ετήσια απολογιστική έκθεση. Με πλειοψηφία δύο τρίτων της Ολομέλειας, το Κοινοβούλιο μπορεί επίσης ασκήσει πρόταση μομφής εναντίον της Επιτροπής. Ακόμα και το ίδιο το Συμβούλιο υποχρεούται να παρουσιάζει ετήσια «έκθεση προόδου», καθώς και αντίστοιχες εκθέσεις μετά από κάθε Σύνοδο Κορυφής. Τα μέσα που ελέγχει το Ευρωπαίκό Κοινοβούλιο για να ασκεί έλεγχο είναι οι αναφορές των πολιτών, η εξουσία έναντι των κρατών-μελών για τον ορισμό εξεταστικών επιτροπών για παραβάσεις ή κακή εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας, η προσφυγή του Κοινοβουλίου ενώπιον του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και ο δημοσιονομικός έλεγχος.

Επιπλέον, το Κοινοβούλιο ορίζει από το 1992 Διαμεσολαβητή (Οmbudsman) ο οποίος παραλαμβάνει τις καταγγελίες των φυσικών ή νομικών προσώπων της Ένωσης σχετικά με περιπτώσεις κακής διοίκησης ή παραβάσεων του κοινοτικού δικαίου. Το Κοινοβούλιο μπορεί επίσης να συστήσει εξεταστική επιτροπή για να διερευνήσει αυτές τις καταγγελίες.

Σημειώνεται ότι για την περίοδο 2003 έως 2008 καθήκοντα Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή ασκεί ο καθηγητής Νικηφόρος Διαμαντούρος, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος στην Ελλάδα Συνήγορος του Πολίτη.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ