Η πανταχού παρούσα Stasi, η «ασπίδα και το σπαθί» του καθεστώτος

H διαβόητη στην εποχή της αλλά και σήμερα μυστική υπηρεσία της Ανατολικής Γερμανίας Stasi (επίσημα: Ministerium für Staatssicherheit, Υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας) ιδρύθηκε το 1950. Ήταν μαζί με την KGB οι μόνες μυστικές υπηρεσίες του ανατολικού μπλοκ που ήταν ευρύτερα γνωστή, έστω σαν όνομα, στη Δύση. Σίγουρα ήταν μία από τις αποτελεσματικότερες. Μόνιμος στόχος της ήταν η Δυτική Γερμανία που με τη σειρά της ήταν χώρα αιχμή του δόρατος του ΝΑΤΟ, καθώς στο έδαφός της ήταν εγκατεστημένες ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις και πυρηνικά.

Η Stasi, «ασπίδα και σπαθί του καθεστώτος» όπως έγραφε το έμβλημά της, επένδυσε πολλά στη παρακολούθηση των πολιτών στο εσωτερικό και τη δραστηριότητα στο εξωτερικό.

Αν κρίνουμε από τα δημοσιευμένα στοιχεία, η Stasi ήταν αναλογικά μία από τις μεγαλύτερες μυστικές υπηρεσίες στην εποχή της σε σχέση με τον αριθμό του προσωπικού, των πρακτόρων και των πληροφοριοδοτών. Οι μόνιμοι και οι περιστασιακοί συνεργάτες ήταν τόσοι πολλοί ώστε η αναλογία πρακτόρων και συνεργατών προς τους πολίτες μπορεί να ήταν και πάνω από ένας στους δέκα (και περίπου ένας στους 60 μόνο για τα μόνιμα στελέχη), αριθμός εντυπωσιακός για μία χώρα 16-17 εκατομμυρίων ανθρώπων.

Διατηρούσε φακέλους για εκατομμύρια πολίτες, χωρίς κατ’ ανάγκη να παρουσιάζουν κάποια ύποπτη για το καθεστώς δραστηριότητα. Παρά το μυθοπλαστικό χαρακτήρα της, η ταινία “Οι Ζωές των άλλων” αποδίδει το εύρος και τους τρόπους της παρακολούθησης των πολιτών στο εσωτερικό και το πόσο στενά ο κρατικός μηχανισμός της Ανατολικής Γερμανίας βασίζονταν σε αυτή την υπηρεσία.

Το άλλο σκέλος της δράσης της Stasi, αυτό εκτός Ανατολικής Γερμανίας, έχτισε τη φήμη(;) της σαν αποτελεσματική υπηρεσία. Ήταν σχεδόν όλο το αποτέλεσμα του έργου ενός ανθρώπου.

Από το 1957 ως το 1987 επικεφαλής του τμήματος για την κατασκοπεία στο εξωτερικό ήταν ο θρυλικός και αόρατος για τη Δύση Μάρκους Βόλφ, αφού μέχρι τη δεκαετία του ‘70 δεν υπήρχαν φωτογραφίες του ανθρώπου που διαχειρίζονταν για χρόνια ένα δίκτυο εκατοντάδων ίσως και χιλιάδων πρακτόρων.

Η διείσδυση της Stasi στις γερμανικές μυστικές υπηρεσίες και δευτερευόντως στη Δυτική Ευρώπη ήταν σε κάποιες περιπτώσεις εντυπωσιακή. Λίγο μετά την ενοποίηση των Γερμανιών το 1990, αποκαλύφτηκε ότι ο Κλάους Κούρον, υψηλόβαθμος αξιωματικός της δυτικογερμανικής κατασκοπίας ήταν διπλός πράκτορας και για χρόνια έδινε πληροφορίες έναντι αμοιβής και στην άλλη πλευρά· η Γκαμπρίλε Γκαστ, αξιωματούχος που προετοίμαζε μυστικές αναφορές για τον καγκελάριο Χέλμουτ Κολ τις έστελνε τακτικά και στη Stasi· ο πράκτορας Topaz (Ράινερ Ρουπ) εργαζόταν επί 20 χρόνια στο ΝΑΤΟ και είχε πρόσβαση σε άκρως απόρρητο υλικό.

Η πιο πολύκροτη υπόθεση ήταν του Γκίντερ Γκιγιόμ, στενού συνεργάτη του Βίλι Μπραντ. Η αποκάλυψη της κατασκοπευτικής δράσης του Γκιγιόμ οδήγησε το 1974 στη παραίτηση του Μπραντ.

Μετά την ενοποίηση, η σκιά της Stasi παρέμεινε και σε κάποιες περιπτώσεις πέφτει μέχρι σήμερα. Η δράση της Stasi στο εσωτερικό αποτελεί ένα ζήτημα που ακόμα και σήμερα φέρνει τουλάχιστον αμηχανία στους Γερμανούς γιατί πολλοί υποστηρίζουν ότι η απαλλαγή από τα σταγονίδια της Stasi, αν μπορούμε να τα πούμε έτσι, δεν ήταν ποτέ πλήρης.

Τα αρχεία της με τον τεράστιο όγκο πληροφοριών για τους φανερούς αλλά κυρίως για τους κρυφούς συνεργάτες και στις δύο πλευρές των πρώην συνόρων παραμένουν σε μεγάλο μέρος ανοιχτά στο ευρύ κοινό. Ωστόσο, επειδή οι πράκτορες της υπηρεσίας πέρασαν από τους καταστροφείς εκατομμύρια σελίδες εγγράφων, αυτό που απομένει σήμερα είναι 16.000 σακούλες με σκισμένα έγγραφα.

Αλλά περισσότερο τα αρχεία ήταν θησαυρός για ξένες υπηρεσίες. Το 1990, και ενώ η Stasi είχε αρχίσει να τα καταστρέφει, η CIA απέσπασε καταλόγους με ονόματα πρακτόρων στη Δύση, τους αξιοποίησε με άγνωστο τρόπο και τους επέστρεψε στη Γερμανία μόλις το 2003.

Μιχάλης Δουρμούσογλου

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ