Εκλάμψεις ομαδικής σχιζοφρένειας: Γερμανός της Ανατολής, Γερμανός της Δύσης

-Τι παίρνουμε διασταυρώνοντας έναν Δυτικογερμανό με έναν Ανατολικογερμανο;
-Έναν ψηλομύτη άνεργο.

Είκοσι χρόνια μετά την Επανένωση, και υπό το βάρος σαράντα χρόνων ακούσιου διαχωρισμού, ανέκδοτα σαν και το παραπάνω κρατούν ακόμη την αξία τους: Οι διαχωριστικές γραμμές εντός της Γερμανίας μπορεί να έχουν εξαφανιστεί, κάποιες διαφορές όμως παραμένουν. Το περίφημο «τείχος στο μυαλό», η αντίληψη ότι οι Γερμανοί χωρίζονται ακόμη σε Ανατολικογερμανούς και Δυτικογερμανούς, έχει υποχωρήσει αισθητά τα τελευταία χρόνια αλλά αποτελεί ακόμη μέρος της δημόσιας συζήτησης στη χώρα -και τα οικονομικά στοιχεία δεν του δίνουν την ευκαιρία να πέσει.

Στα «νέα κρατίδια», τα πέντε γερμανικά κρατίδια που αποτελούσαν την κάποτε υπερήφανη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, η ανεργία παραμένει -επίσης υπερήφανα- διπλάσια από ό,τι στην υπόλοιπη χώρα: 13% για ολόκληρο το 2009 έναντι 6,9% στην υπόλοιπη Γερμανία, αναλογία σταθερή την τελευταία δεκαπενταετία.

Από την άλλη, το διαθέσιμο εισόδημα ενός κατοίκου των νέων κρατιδίων συνεχίζει μεν να υπολείπεται έναντι των δυτικών συμπατριωτών του, όμως η σύγκλιση δεν απέτυχε: σήμερα, το μέσο εισόδημα στην πρώην ανατολική Γερμανία αντιστοιχεί στο 70% των δυτικών επιπέδων, ενώ το 1991 έφτανε μόλις το 33%. Παράλληλα κινούνται και οι μισθοί στις δύο πλευρές.

Τα νέα κρατίδια όμως δεν έχουν γίνει πλήρως τα «ανθίζοντα χωράφια» που οραματιζόταν ο καγκελάριος της επανένωσης Χέλμουτ Κολ. Το ΑΕΠ των πέντε κρατιδίων, που αντιστοιχούν χοντρικά στο ένα τρίτο της συνολικής επικράτειας, βρίσκεται στα 372,5 εκατ. ευρώ -υπερδιπλάσιο από το 1991- αλλά για την πρώην δυτική Γερμανία το μέγεθος αγγίζει τα 2,03 δισ. ευρώ.

Αυτό που λείπει από την ανατολική Γερμανία είναι οι ισχυρές επιχειρήσεις -από τις μεγαλύτερες γερμανικές επιχειρήσεις ούτε μία δεν εδράζεται στα νέα κρατίδια (εξαιρώντας το Βερολίνο). Ενδεικτικό είναι πως σε ελάχιστο καιρό μετά την πτώση του Τείχους, η μεγάλη πλειονότητα από τις ανατολικογερμανικές μάρκες είχε εξαφανιστεί.

Τα πέντε κρατίδια όμως δεν είναι έρημη χώρα: μετά την Επανένωση, η ανάπτυξη δεν αποτέλεσε ελπίδα που διαψεύστηκε, κυρίως χάρη στα μεγάλα εργοστάσια που μεταφέρθηκαν εκεί. Υπάρχουν επίσης νησίδες σαν την «Silicon Σαξονία» και το κρατίδιο της Θουριγγίας, στην οποία η Opel είναι ο σημαντικότερος εργοδότης, ενώ οι κεντρικές πόλεις -με σημαντικότερα τα παραδείγματα της Δρέσδης και της Λειψίας- έχουν αναπτυχθεί εντυπωσιακά σε σύγκριση με το 1991.

Τα τελευταία είκοσι χρόνια όμως η διαδικασία σύγκλισης ήταν γεμάτη παγίδες και διαψεύσεις. Οι Γερμανοί ήλπιζαν ότι η Επανένωση θα γινόταν ατμομηχανή μίας νέας ισχυρής ανάπτυξης, αλλά το κόστος της -κοντά στο 1,5 τρις. ευρώ- δεν έφερε αντίστοιχα θεαματικά αποτελέσματα.

Οι επιθυμίες της αρχικής περιόδου μετά την Επανένωση ήταν όμως εξαρχής ουτοπικές: οι μεν δυτικοί Γερμανοί ήλπιζαν σε ένα νέο γερμανικό θαύμα αντίστοιχο της δεκαετίας του ’50, οι δε ανατολικοί Γερμανοί φαντάστηκαν έναν παράδεισο ελεύθερης οικονομίας. Δεν προξενεί λοιπόν έκπληξη το ότι η συνηθέστερη κατηγορία των ανατολικών για τους δυτικούς την περασμένη δεκαετία ήταν η αλαζονεία στις οικονομικές επενδύσεις (κάποιοι έκαναν λόγο ακόμη και για αποικιοποίηση εντός των συνόρων) την στιγμή που οι δυτικοί θεωρούσαν ότι οι ανατολικοί είναι εξαρτημένοι από τις κρατικές ενισχύσεις και «παραπονιούνται» υπερβολικά.

Σε αυτό το πλαίσιο, το «σατιρικό» κόμμα PARTEI, πολιτική ομάδα που κατέβηκε στις δύο προηγούμενες εκλογές είχε ως μοναδική του ατζέντα… το ξαναχτίσιμο του Τείχους. Αν και τα ίδια τα στελέχη του ομολογούν ότι δεν παίρνουν κάτι τέτοιο πολύ στα σοβαρά, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ένας στους δέκα Γερμανούς δεν θα έβλεπε με άσχημο μάτι την επανίδρυση της ΛΔΓ. Το ποσοστό μάλιστα φτάνει το 9% για τους πρώην ανατολικογερμανούς και το 11% για τους κατοίκους των κρατιδίων της «παλιάς», δυτικής, Γερμανίας.

Οι Γερμανοί αποτιμούν θετικά την Επανένωση, όπως δείχνουν σταθερά οι δημοσκοπήσεις, αλλά έξι στους δέκα κατοίκους των νέων κρατιδίων δηλώνουν ότι «δεν αισθάνονται πλήρως άνετα ως πολίτες της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας». Από την άλλη πλευρά, ένας στους δύο κατοίκους των δυτικών κρατιδίων δηλώνει πως δεν αισθάνεται διαφορετικά μετά την επανένωση.

Παρουσιάζοντας έκθεση για τα αποτελέσματα της Επανένωσης, ο Γερμανός υπουργός Εσωτερικών Τόμας ντε Μεζιέρ υπογράμμισε το Σεπτέμβριο του 2010 ότι οι σκιές ακόμη υπάρχουν αλλά ο απολογισμός είναι απολύτως θετικός. Τα στοιχεία φαίνεται να τον επιβεβαιώνουν: υπάρχουν ακόμη πράγματα να γίνουν και τελευταία χάσματα να γεφυρωθούν, αλλά η ιστορία της γερμανικής Επανένωσης, ζυγίζοντας τα πάντα, είναι μία ιστορία επιτυχίας.

Βασίλης Ψυχογιός

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ