Κινήματα αφύπνισης λαών και συνειδήσεων

Aργεντινή

Η ιστορία των Madres de la Plaza de Mayo (Μητέρες της Πλατείας Μαΐου) είναι παράλληλη με τη δικτατορία του 1976. Τότε που νέοι -κυρίως- άνθρωποι «εξαφανίζονταν» κατά χιλιάδες.

Οι Madres άρχισαν να χάνουν τα παιδιά τους και όπως ήταν φυσικό, αναζητούσαν απαντήσεις. Αποφάσισαν το 1977 να πάνε στην Plaza de Mayo, όπου βρίσκεται το Προεδρικό Μέγαρο (Casa Rosada) και να ζητήσουν ακρόαση από τον δικτάτορα-πρόεδρο.

Εννοείται ότι κανείς δεν τους δέχθηκε στο Προεδρικό. Αποφάσισαν λοιπόν να παραμείνουν έξω από το Προεδρικό και να περιμένουν. Και επειδή οι συγκεντρώσεις άνω των τριών θεωρούνταν συνωμοσία ανατροπής του καθεστώτος, περπατούσαν ανά δύο γύρω από την Πλατεία.

Και οι συγκεντρώσεις επαναλαμβάνονταν κάθε Πέμπτη από τις 3.30-4 το μεσημέρι. Μοναδικός τρόπος να αναγνωρίζονται μεταξύ τους ήταν το «μαντήλι» στο κεφάλι, το οποίο μαντήλι ήταν μια πάνα.

Οι πορείες κράτησαν μέχρι το 2006. Επί 30 σχεδόν χρόνια, κάθε Πέμπτη, η ίδια συγκέντρωση.

Ορισμένες από τις πρωτεργάτριες της Κίνησης, «εξαφανίστηκαν» και οι ίδιες. Ακόμα και μετά την πτώση της δικτατορίας, κατασκήνωναν στο Προεδρικό Μέγαρο μέχρι κάποιος να πάρουν απαντήσεις.

Η δικαίωση ήλθε το 2006, όταν επί προεδρίας Νέστορ Κίρσνερ, το Ανώτατο Δικαστήριο ανέτρεψε τους Νόμους περί Αμνηστείας των Στρατιωτικών. Έκτοτε δεκάδες στελέχη της δικτατορίας, από προέδρους μέχρι απλούς αξιωματικούς κάθησαν στο εδώλιο και καταδικάστηκαν.

Μια δεύτερη οργάνωση γεννήθηκε από τα σπλάχνα της πρώτης, οι (Γιαγιάδες) Abuelas de la Plaza de Mayo, η οποία έχει καταφέρει (μέσω DNA) να ενώσει με τις οικογένειές τους δεκάδες παιδιά «εξαφανισμένων», τα οποία δίνονταν στη διάρκεια της δικτατορίας για υιοθεσία. Eπικεφαλής της Οργάνωσης είναι η Εστέλα Μπάρνες δε Καρλότο.

Οι Madres de la Plaza de Mayo έγιναν οργάνωση, ραδιοφωνικός σταθμός, ανοικτό πανεπιστήμιο, βραβεύθηκαν, προτάθηκαν για Nobel, διασπάστηκαν, διαφώνησαν και διασπάστηκαν.

Ωστόσο, ενέπνευσαν με το θάρρος και την αποφασιστικότητά τους. Επιπλέον έχουν τιμηθεί με πολλά σημαντικά διεθνή βραβεία, όπως το Ζαχάρωφ για την Ελευθερία της Σκέψης (1992). Ιστορική ηγέτις της Οργάνωσης είναι η Έμπε δε Μποναφίνι.


Μεξικό

Οι Zapatistas δημιουργήθηκαν το 1994 ως Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός των Ζαπατίστας (Ejercito Zapatista de Liberacon Nacional, EZLN) με έδρα τους την Πολιτεία Τσιάπας στο νότιο Μεξικό. Βασικό αίτημα, η αναγνώριση των δικαιωμάτων των ινδιάνων που ζουν στην περιοχή. Ηγετική φυσιογνωμία του κινήματος είναι ο υπαρχηγός (Subcomandante) Μάρκος.

Η κυβέρνηση του Μεξικού «εκτιμά» ότι ο Μάρκος είναι στην πραγματικότητα ο Ραφαέλ Σεμπαστιάν Γκιγέν Βισέντε, καθηγητής Φιλοσοφίας στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Πόλης του Μεξικού.

Η οικογένεια Γκιγέν Βισέντε δηλώνει ότι δεν γνωρίζει τι απέγινε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου.

Τα πρώτα χρόνια της παρουσίας τους, οι Ζαπατίστας συγκρούστηκαν σε αρκετές περιπτώσεις με δυνάμεις του μεξικανικού στρατού, με σοβαρές απώλειες. Τα τελευταία, όμως χρόνια, έχουν εξελιχθεί σε ένα κίνημα που αντιστέκεται και διεκδικεί από την κυβέρνηση με ειρηνικά μέσα.

Το 2001, πραγματοποίησαν πορεία σε όλη τη χώρα. Διέσχισαν 12 πολιτείες καλύπτοντας συνολικά 3.000 χιλιόμετρα. Στόχος τους να ενημερώσουν την κοινή γνώμη της χώρας για τον αγώνα τους.

Η πορεία κατέληξε στην κεντρική πλατεία της Πόλης του Μεξικού, όπου πάνω από 200 χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν για να ακούσουν τον Μάρκος.

Τελικά, στα τέλη του 2001 η κυβέρνηση του Μεξικού υιοθέτησε νόμο που αναγνώρισε ορισμένα από τα αιτήματα των κατοίκων της πολιτείας Τσιάπας. Οι Ζαπατίστας δεν έμειναν ικανοποιημένοι και από τότε ο διάλογος «πάγωσε».

Κατά διαστήματα ο Μάρκος πραγματοποιεί εμφανίσεις και αναφορές σε θέματα της επικαιρότητας και όχι μόνο. Πολύ συζήτηση γίνεται για το ποιος ακριβώς κρύβεται πίσω από τη μάσκα…

Βραζιλία

To Kίνημα των Ακληρων Αγροτών (Movimento dos Trabalhadores Rurais Sem Terra MST) είναι το μεγαλύτερο στη Λατινική Αμερική με τουλάχιστον 1,5 εκατομμύριο «μέλη» σε 23 από τις 26 Πολιτείες της Βραζιλίας, μίας χώρας όπου το 1,6% του πληθυσμού ελέγχει το 46,8% της καλλιεργήσιμης γης.

Ιδρύθηκε το 1984, όταν πλέον η Βραζιλία περνούσε και πάλι στον αστερισμό της Δημοκρατίας με κύριο αίτημα «τη δίκαιη αναδιανομή της γης σε μια ελεύθερη και ανεξάρτητη Βραζιλία». Τα τελευταία χρόνια το MST εκφράζει την αντίθεσή του και στο σχέδιο των ΗΠΑ για τη δημιουργία ζώνης ελεύθερου εμπορίου.

Οι Ακληροι Αγρότες εκφράζουν με διάφορους τρόπους –ειρηνικούς και λιγότερο ειρηνικούς- τα αιτήματά τους: αποκλεισμοί εθνικών οδών, καταλήψεις εκτάσεων γης που ανήκουν στους λίγους, πρόσφατα και εισβολή στο Κοινοβούλιο της χώρας.

Πάντως, από το 1985 καλλιεργούν μεγάλες εκτάσεις γης που είχαν περιέλθει σε αχρηστία, έχουν δημιουργήσει σχολεία, κλινικές και νοσοκομεία και προωθούν την κουλτούρα των ιθαγενών.

Τα τελευταία χρόνια περισσότερες από 350 χιλιάδες οικογένειες έλαβαν τίτλους ιδιοκτησίας, ενώ 180 χιλιάδες αναμένουν την υλοποίηση των υποσχέσεων της κυβέρνησης του προέδρου Ινάσιο «Λούλα» ντα Σίλβα.

Ο ίδιος ο πρόεδρος, αν και στηρίζει τους Ακληρους Αγρότες, προσπαθεί να βρει τη χρυσή τομή μεταξύ της δικαιότερης αναδιανομής της γης, αλλά και της προστασίας της ιδιοκτησίας των γαιοκτημόνων, οι οποίοι ασκούν τις δικές τους πιέσεις στην κυβέρνηση.

Στήριξη στο Κίνημα πρόσφερε και η νέα πρόεδρος της Βραζιλίας, Ντίλμα Ρουσέφ, η οποία μάλιστα σε ένα από τα πρώτα της τηλεοπτικά μηνύματα χαρακτήρισε το θέμα της αγροτικής μεταρρύθμισης, ως «ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Το ζήτημα πάντως είναι εξαιρετικά περίπλοκο και είναι βέβαιο ότι ξεπερνά τη θητεία ενός ή δύο προέδρων.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ