Αναδυόμενη οικονομία σημαίνει και ανεπτυγμένη; Η γνώμη δύο οικονομολόγων

Ακρωνύμια πάνε και έρχονται τα τελευταία χρόνια: αρχικά μάθαμε τα PIGS, στη συνέχεια τον EFSF για την αντιμετώπιση μιας κρίσης που αφορά και την Ελλάδα. Από καιρό έχουν προστεθεί δύο ακόμα που κάνουν την ανάγνωση του μέσο αναγνώστη δυσκολότερη: τα BRICs και CIVETS, που αναφέρονται σε αναδυόμενες οικονομίες, όπως ορισμένες από αυτές των χωρών της Λατινικής Αμερικής. το κρίσιμο ερώτημα παραμένει: αναδυόμενες οικονομίες σημαίνει και ανεπτυγμένες;

Δύο οικονομολόγοι απαντούν στο in.gr: Ο Κωνσταντίνος Βρεττός, υποψήφιος Διδάκτορας-Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Research Assistant -CIBAM-Πανεπιστήμιο του Cambridge και ο Απόστολος Κασάπης, υποψήφιος Διδάκτορας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Διαβάστε την ανάλυσή τους:

Στο σύνολο των ακρωνυμίων, όπως PIGS ή EFSF, που διαβάζουμε πλέον σχεδόν καθημερινά, έχουν από καιρό προστεθεί δύο ακόμα που κάνουν την ανάγνωση του μέσο αναγνώστη δυσκολότερη, τα BRICs και CIVETS.

Ο πρώτος όρος εισήχθη από τον Jim O’Neil σε άρθρο του το 2001, στον οποίο περιλαμβάνεται ένα σύνολο χωρών: η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία και η Κίνα. Το κοινό χαρακτηριστικό αυτών των χωρών είναι ότι, σύμφωνα με τον συγγραφέα, αποτελούν αναδυόμενες οικονομίες, η συνεισφορά των οποίων τα επόμενα χρόνια στην παγκόσμια οικονομία, αναμένεται να είναι σημαντική.

Ο δεύτερος όρος εισήχθη από τον Robert Ward, Διευθυντή της Παγκόσμιας Ομάδας Προβλέψεων του Economist Intelligence Unit, αλλά έγινε ευρέως γνωστός από τον πρώην Διευθύνοντα Σύμβουλο της HSBC, Michael Geoghegan. Η ομάδα των CIVETS περιλαμβάνει την Κολομβία, την Ινδονησία, το Βιετνάμ, την Αίγυπτο, την Τουρκία και τη Νότιο Αφρική, οι οποίες σύμφωνα με τους εμπνευστές του όρου δύνανται να αποτελέσουν τις επόμενες BRICs.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι κατά πόσο οι αναδυόμενες αυτές οικονομίες, μπορούν τελικά να συνεισφέρουν στην παγκόσμια οικονομική μεγέθυνση.

Κοινό χαρακτηριστικό των BRICs, για παράδειγμα, είναι ότι τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν σημαντικά ποσοστά αύξησης του ΑΕΠ τους, καταδεικνύοντας ουσιαστική οικονομική μεγέθυνση.

Για παράδειγμα για το έτος 2010, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (IMF), η Βραζιλία είχε μεγέθυνση 7,5%, η Ινδία 11,1%, η Κίνα 10,3%, και η Ρωσία 4%. Είναι αυτό αρκετό; Μια συνήθης σύγχυση που γίνεται, ενίοτε και σκοπίμως, στη δημόσια σφαίρα, είναι αυτή μεταξύ της οικονομικής μεγέθυνσης και ανάπτυξης. Ενώ η πρώτη αφορά αποκλειστικά και μόνο την ποσοστιαία αύξηση του ΑΕΠ, η δεύτερη συμπεριλαμβάνει και ποιοτικά στοιχεία που αφορούν μεταξύ άλλων κριτήρια ανισότητας, εμποδίων πρόσβασης σε βασικά οικονομικά και μη αγαθά, αλλά και ανθρώπινα δικαιώματα.

Ας δούμε, για παράδειγμα, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε όρους αγοραστικής δύναμης (PPP) σε αυτές τις χώρες (Διάγραμμα 1): σύμφωνα πάλι με την ίδια πηγή, για το 2010 στη Βραζιλία ήταν $ 11.273, στην Ινδία $ 3.408, στην Κίνα $ 7.544, και στη Ρωσία $ 15.612, όταν ο μέσος όρος της Ε.Ε. είναι στα $30.455, των ΗΠΑ στα $ 46.860, και της Ιαπωνίας στα $ 33.885. Αντίστοιχα, αν κοιτάξει κανείς τον Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (Human Development Index) των Ηνωμένων Εθνών για το 2011, τα αποτελέσματα δεν θα είναι εξίσου ενθαρρυντικά. Πιο συγκεκριμένα, η Βραζιλία παρουσιάζει 0,718, η Ινδία 0,547, η Κίνα 0,687, και η Ρωσία 0,755, όταν η Γερμανία βρίσκεται στο 0,905, το Ηνωμένο Βασίλειο στο 0,863, και οι ΗΠΑ στο 0,910 (με άριστα τη μονάδα). Είναι εμφανές, λοιπόν, ότι παρότι οι συγκεκριμένες χώρες μπορεί να παρουσιάζουν μια οικονομική και παραγωγική δυναμική, ωστόσο υπολείπονται αισθητά σε θέματα που αφορούν την ποιότητα ζωής.

Διάγραμμα 1. Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ, PPP (πηγή: World Economic Report 2011, IMF)

Ακόμα και αν αφήσει κάποιος στην άκρη τα ποιοτικά θέματα της οικονομικής ανάπτυξης, το ερώτημα που συνεχίζει να είναι φλέγον, είναι κατά πόσο αυτές οι χώρες μπορούν να αποτελέσουν ένα μοχλό εκτίναξης του παγκόσμιου ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια.

Σύμφωνα, με την PWC, τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες οι αναδυόμενες οικονομίες (π.χ. Αργεντινή, Βραζιλία, Βιετνάμ, Ινδία, Νιγηρία, Κίνα, Τουρκία, Ρωσία, κα.) αναμένεται να μεγεθυνθούν γρηγορότερα από τις χώρες που ανήκουν στις G7.

Ενδιαφέρον επίσης αποτελεί πως, σύμφωνα πάλι με την ίδια πηγή, οι χώρες Ε7 (Βραζιλία, Μεξικό, Κίνα, Ινδία, Ρωσία, Ινδονησία, Τουρκία) αναμένεται να κυριαρχήσουν έναντι των χωρών του G7 σε όρους ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, όχι όμως φυσικά και στη βάση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, κάτι που εντείνει τις ενστάσεις περί ανάπτυξης.

Σχήμα 1. Δείκτης Αντίληψης Διαφθοράς 2010 (πηγή: Transparency International)

Επιπρόσθετα, παρότι όλες οι προβλέψεις φαίνονται ευνοϊκές για το σύνολο των αναδυόμενων οικονομιών για τα επόμενα χρόνια, υπάρχουν σημαντικοί αστάθμητοι παράγοντες που θέτουν οποιαδήποτε πρόβλεψη υπό σοβαρές ενστάσεις.

Οι βασικοί αυτοί παράγοντες είναι η απουσία υγιών δημοκρατικών δομών, ενώ η θεσμική λειτουργία της αγοράς κάθε άλλο παρά ελεύθερη μπορεί να χαρακτηριστεί. Πέραν αυτών, η ισχυρή παραοικονομία θέτει σε διαρκή κίνδυνο οποιαδήποτε πρόβλεψη για απρόσκοπτη μεγέθυνση των χωρών αυτών. Είναι χαρακτηριστικό ότι με βάση το δείκτη της Διεθνούς Διαφάνειας, το σύνολο των αναπτυσσόμενων οικονομιών είναι «στο κόκκινο» μαζί με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, του πρώην ανατολικού μπλοκ, της Αφρικής και φυσικά την Ελλάδα (Σχήμα 1).
Στους κινδύνους των επόμενων χρόνων οφείλει να προστεθεί και η κλιματική αλλαγή, με όσες συνέπειες φαίνεται να έχει, όποιο σενάριο και να πάρει κανείς, αφού ειδικά οι αναπτυσσόμενες χώρες δεν διαθέτουν σχεδόν καθόλου ενεργές πολιτικές προσαρμογής ενάντια στις ακραίες επιπτώσεις του φαινομένου (σύμφωνα με τις εκθέσεις του Intergovernmental Panel on Climate Change – IPCC).

Σχήμα 2. Παρούσα Εκτιμώμενη Παγκόσμια Μεγέθυνση συγκριτικά με την Περίοδο πριν τη Χρηματοπιστωτική Κρίση του 2008 (πηγή: World Economic Outlook, IMF)

Ενθαρρυντικά πάντως είναι τα μηνύματα για τις χώρες της Λατινικής Αμερικής (όχι όμως και για το σύνολο των BRICs και CIVETS) ως προς τη συμπεριφορά τους μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας Χρηματοπιστωτικής Κρίσης του 2008 και της παρούσας Κρίσης Χρέους, οι οποίες και προκάλεσαν πτώση στο μέγεθος του ρυθμού μεγέθυνσης στην πλειονότητα των ανεπτυγμένων χωρών. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του IMF στο πρόσφατο “World Economic Outlook”, οι χώρες της Λατινικής Αμερικής επηρεάστηκαν συγκριτικά λιγότερο, ενώ πολλές συνέχισαν την απρόσκοπτη ανοδική τους πορεία (Σχήμα 2).

Αναμενόμενη, φυσικά, μία τέτοια αντίδραση, μιας και η ατμομηχανή για τις οικονομίες της Λατινικής Αμερικής είναι η εξαγωγή προϊόντων του πρωτογενούς τομέα, ενώ ο ουσιαστικός αποκλεισμός τους από τις διεθνείς αγορές κεφαλαίου στο πρόσφατο παρελθόν, τους παρείχε την «πολυτέλεια» να απολαμβάνουν εξαιρετικά μικρή έκθεση Δημοσίου Χρέους.

Η συνεισφορά, λοιπόν, των αναδυόμενων οικονομιών, μέσα στις οποίες βρίσκεται και ένα σύνολο χωρών της Λατινικής Αμερικής, με «βασίλισσα» τη Βραζιλία, αναμένεται να είναι ceteris paribus σημαντική τα επόμενα χρόνια, κι αυτό δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί.

Το ακριβές μέγεθος της συνεισφοράς τους στο παγκόσμιο ΑΕΠ, ωστόσο, φαίνεται να μένει υπό διερεύνηση, αφού οι πολιτικές συνθήκες στο εσωτερικό των περισσότερων αναδυόμενων οικονομιών είναι ρευστές, ενώ πρέπει να συνυπολογιστούν και άλλοι εξωγενείς οικονομικοί, κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες που μπορεί να εκτροχιάσουν μερικώς κάποιες από αυτές τις χώρες. Ωστόσο, η εν γένει παγκόσμια επιρροή τους στο άμεσο μέλλον είναι δύσκολο να ανατραπεί, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς και τις πρόσφατες εξελίξεις στο θέμα του δανεισμού προς το IMF, για τον οποίον χώρες όπως η Βραζιλία, ναι μεν συμφώνησαν να συμμετάσχουν, αλλά έβαλαν και στο τραπέζι όρους περί εντονότερης συμμετοχής τους στη διοίκηση του Οργανισμού.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ