«Αισιοδοξία και αγάπη για τη ζωή» διακρίνει η Σοφία Σταματοπούλου-Ρόμπινς στους Παλαιστίνιους

Η Σοφία Σταματοπούλου-Ρόμπινς επισκέφθηκε την Παλαιστίνη στο πλαίσιο της διδακτορικής της διατριβής. Μιλά για τις ιστορίες που άκουσε (ιστορίες συλλήψεων, δολοφονιών και προσφυγιάς), για τις σχέσεις των Παλαιστινίων με τους Ισραηλινούς. «Κάθε μέρα ήταν ένα μάθημα: μερικές φορές δύσκολο, άλλες ευχάριστο» λέει, αλλά παραδέχεται ότι στα Παλαιστινιακά Εδάφη «υπάρχει πολύ μεγάλη αισιοδοξία και αγάπη για τη ζωή, ακόμα και στις πιο δύσκολες καταστάσεις».

Ως παιδί είχα ακούσει πολλά για την Παλαιστίνη και για τις αδικίες που γίνονται εκεί. Αρχικά θέλησα να πάω για να μάθω περισσότερα για την κατάσταση στη χώρα και να δω με τα δικά μου μάτια. Ύστερα, ως φοιτήτρια στο διδακτορικό, αποφάσισα να ξαναπάω για έρευνα, προκειμένου να εμβαθύνω στην πραγματικότητα και την ιστορία της χώρας.

Το πρώτο πράγμα που μου έκανε τρομερή εντύπωση ήταν ότι -ακόμα και αν δεν πυροβολούνται άνθρωποι κάθε δευτερόλεπτο- οι Παλαιστίνιοι υφίστανται μεγάλο βαθμό έμμεσης βίας. Αυτό γίνεται μέσω της έλλειψης υποδομής, μέσω του τοίχους, των σημείων ελέγχου, από το γεγονός ότι αναγκάζονται να ξενιτευτούν. Όλα αυτά δυσκολευόμουν να τα φανταστώ πριν πάω και τα δω η ίδια.

Μία από τις στιγμές που δεν θα ξεχάσω ήταν ο θάνατος του Τζουλιάνο Μερ Χαμίς, διευθυντή και ιδρυτή του Jenin Freedom Theater, στον καταυλισμό προσφύγων στην Τζενίν, στη Δυτική Όχθη. Σκοτώθηκε στις 4 Απριλίου 2011 μπροστά στο Freedom Theater και ακόμα δεν γνωρίζουμε ποιος τον σκότωσε. Ο Τζουλιάνο είχε μητέρα Ισραηλινή και πατέρα Παλαιστίνιο. Στην κηδεία του, οι φίλοι του κάλυψαν το φέρετρο με παλαιστινιακή σημαία.

Κάθε παλαιστινιακή οικογένεια με την οποία μίλησα είχε να μου πει ιστορίες συλλήψεων, δολοφονιών ή προσφυγιάς που είχαν συμβεί σε μέλη της. Αυτές οι ιστορίες είναι αμέτρητες. Γνώρισα, επίσης, πάρα πολλούς ανθρώπους που πήραν μέρος στην Ιντιφάντα. Ειδικά στην πρώτη Ιντιφάντα (1987-1993) πήραν μέρος σχεδόν όσοι έμεναν στην Παλαιστίνη εκείνη την εποχή, οπότε ο καθένας που γνωρίζεις έχει ιστορίες να σου πει από τη συμμετοχή του σε αυτήν.

Δεν μπορώ να πω ότι ένιωθα φόβο τα τρία χρόνια που βρισκόμουν στην Παλαιστίνη. Υπήρχαν, όμως, φορές που αισθάνθηκα ότι υπήρχε κίνδυνος από Ισραηλινούς στρατιώτες. Γενικώς, το διάστημα που ήμουν εκεί επικρατούσε μια ηρεμία. Μόνο στην Χεβρώνα η κατάσταση είναι πολύ πιο δύσκολη, καθώς συνέχεια υπάρχουν έποικοι και Ισραηλινοί στρατιώτες στο κέντρο της πόλης. Δεν αναγκάστηκα, πάντως, να συμπεριφερθώ με κάποιο ιδιαίτερο τρόπο για την προσωπική μου ασφάλεια. Όσο για τους ίδιους τους Παλαιστίνιους, είναι δύσκολο να πω εάν αισθάνονται φόβο σε συλλογικό επίπεδο. Το σίγουρο είναι ότι υπάρχει πολύ μεγάλη αισιοδοξία και αγάπη για τη ζωή, ακόμα και στις πιο δύσκολες καταστάσεις.

Τα τελευταία πέντε χρόνια βλέπω ότι άνθρωποι στη Δυτική Όχθη που υποστηρίζουν τη Χαμάς, διστάζουν να το πουν ή να το δείξουν δημοσίως. Πιστεύω ότι φοβούνται την αντίδραση της Παλαιστινιακής Αρχής. Από την άλλη, λίγοι στο εξωτερικό ξέρουν ότι αν και οι θεσμοί της Παλαιστινιακής Αρχής ελέγχονται κυρίως από τη Φατάχ, σε πολλούς δήμους (στην τοπική κυβέρνηση δηλαδή), έχουν εκλεγεί δήμαρχοι και σύμβουλοι από τη Χαμάς. Και αυτοί αποφασίζουν καθημερινά για σημαντικά ζητήματα που αφορούν την παροχή δημόσιων υπηρεσιών στους κατοίκους της Δυτικής Όχθης.

Τα προβλήματα και η σχέση με τους Ισραηλινούς

Το μεγαλύτερο πρόβλημα των Παλαιστινίων αφορά τις συνεχείς διακρίσεις που υφίστανται σε όλους σχεδόν τους τομείς. Για πάρα πολλές βασικές λειτουργίες (όπως για να εισάγουν προϊόντα, για να ταξιδέψουν έξω από την Παλαιστίνη, για να παντρευτούν άτομα χωρίς παλαιστινιακή ταυτότητα και να ζήσουν μαζί τους στην Παλαιστίνη, για να χτίσουν σπίτια ή άλλες υποδομές) αναγκάζονται να ζητάνε άδειες από το Ισραήλ.

Όσον αφορά τη σχέση τους με τους Ισραηλινούς, υπάρχει, φυσικά, καθημερινή κριτική για την κατοχή και την προσφυγιά. Ωστόσο, αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι πολλοί Παλαιστίνιοι δείχνουν μια γενναιοδωρία για τους Ισραηλινούς, παρ’ όλη την καταπίεση που υφίστανται εξαιτίας τους. Ειδικά από μία μεγαλύτερη γενιά ανδρών άκουγα ιστορίες φιλίας μεταξύ Παλαιστίνιων και Ισραηλινών, όταν επιτρεπόταν στους Παλαιστίνιους της Δυτικής Όχθης να πάνε στο Ισραήλ για δουλειά, τις δεκαετίες του 1970 και 1980.

Τα τελευταία χρόνια οι εβραίοι έποικοι έχουν γίνει πιο φανατικοί και πιο βίαιοι. Επίσης, έχει αυξηθεί ο αριθμός τους με την ενθάρρυνση του ισραηλινού κράτους.

Περνώντας από το Ισραήλ στα Παλαιστινιακά εδάφη, αυτό που μου έκανε εντύπωση από άποψη υποδομής (αυτό είναι και το θέμα της μελέτης μου) ήταν ότι σε σχέση με το Ισραήλ, η υποδομή της Δυτικής Όχθης θεωρείται «τριτοκοσμική». Αυτό που ανακάλυψα μέσω της έρευνάς μου είναι ότι αυτή η διαφορά έχει σχέση με πολιτικά ζητήματα, όπως η συμφωνία του Όσλο τη δεκαετία του 1990. Όταν ιδρύθηκε η Παλαιστινιακή Αρχή το 1994, συμφωνήθηκε ότι το Ισραήλ θα παρέμενε η δύναμη που αποφασίζει για διάφορα θέματα, όπως για παράδειγμα για το εάν θα υπάρξει χωματερή, ηλεκτρισμός, νερό κ.λπ. Επομένως, η έλλειψη υποδομής στην Παλαιστίνη «κρύβει» πίσω της λόγους που δεν ισχύουν σε άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα, για παράδειγμα, ή η Αμερική.

Η καθημερινότητα στην Παλαιστίνη

Κάθε πόλη και κάθε χωριό έχει τη δική του ιστορία, τη δική του κοινωνική δυναμική και τις δικές του καθημερινές «γεύσεις». Σε πόλεις όπου οι γειτονιές και οι οικογένειες είναι πιο δεμένες –όπως στην Τζενίν και τη Χεβρώνα, για παράδειγμα- όταν περνάει κάποιος καιρό εκεί, νιώθει πιο εύκολα ότι γνωρίζει τους γύρω του και ότι και εκείνοι τον γνωρίζουν. Αντιθέτως, στη Ραμάλα ακούει κανείς συχνά ότι οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν πια τους γείτονές τους.

Στην Παλαιστίνη υπάρχουν εστιατόρια, καφετέριες και καφενεία σε όλες τις πόλεις. Σε μερικές βρίσκει κανείς μπαρ και κέντρα διασκέδασης που φέρνουν DJs, κάνουν συναυλίες κ.ά. Οι Παλαιστίνιοι διασκεδάζουν συχνά σε σπίτια φίλων και συγγενών, όπου μαγειρεύουν όλοι μαζί. Τους αρέσει το φαγητό και η καλή παρέα. Απέκτησα αγαπημένα μέρη και πολλούς καλούς φίλους, στα σπίτια των οποίων διασκέδαζα.

Η δική μου καθημερινότητα ήταν απρόβλεπτη. Η δουλειά μου ήταν η έρευνα, γεγονός που σήμαινε ότι καμιά φορά μπορεί να έπαιρνα έως και τρεις συνεντεύξεις την ημέρα, ενώ ερευνούσα και τα αρχεία. Γνώριζα συνέχεια καινούρια άτομα και ισχυροποιούσα τις σχέσεις που είχα αναπτύξει. Κάθε μέρα ήταν ένα μάθημα: μερικές φορές δύσκολο, άλλες ευχάριστο.

Όταν οι Παλαιστίνιοι μάθαιναν ότι είμαι Ελληνίδα, αντιδρούσαν πάντα με θέρμη και ενθουσιασμό.

Στην Παλαιστίνη βρήκα όχι μόνο αυτό που έψαχνα για την έρευνά μου (που έχει ως θέμα την πολιτική των απορριμμάτων, των αποβλήτων και των μεταχειρισμένων ειδών στη Δυτική Όχθη), αλλά και πολλά άλλα. Η πρόκληση είναι τώρα να τα μεταφέρω όλα αυτά στο χαρτί! Περισσότερο από όλα μου λείπουν οι φίλοι που απέκτησα. Μου λείπει πολύ το φαγητό, ο χορός και η μουσική της Παλαιστίνης και ανυπομονώ να γυρίσω όσο πιο σύντομα μπορώ!

Αξίζει να κάνει κανείς το ταξίδι στην Παλαιστίνη. Όχι μόνο γιατί θα γνωρίσει περισσότερα για το τι σημαίνει κατοχή, αλλά παράλληλα γιατί θα δει τι σημαίνει αισιοδοξία και υπομονή. Μέσα από ένα τέτοιο ταξίδι, ένας Ευρωπαίος ή Αμερικανός μπορεί να καταλάβει πράγματα και για τον εαυτό του (για τις διακρίσεις ή για άλλες δυναμικές που ισχύουν στη χώρα του). Και πάνω από όλα θα μαγευτεί από τη μουσική που θα ακούσει, την κουζίνα, τις ιστορίες και τα χαμόγελα που θα αντικρίσει!»

* Η Σοφία Σταματοπούλου-Ρόμπινς ζει στη Νέα Υόρκη. Είναι 30 ετών και κάνει το διδακτορικό της στην Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Αυτή τη στιγμή γράφει την διδακτορική της διατριβή.

Αγγελική Στελλάκη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ