Η βασκική ΕΤΑ με το όπλο δίπλα στην κάλπη

Η αυτονομιστική-τρομοκρατική οργάνωση ΕΤΑ γεννήθηκε πριν από 52 χρόνια για να βγάλει από το λήθαργο του καθεστώτος Φράνκο τη βασκική κοινωνία, αλλά και ολόκληρη την Ισπανία.

Σε κάποιο βαθμό, τα κατάφερε, αφού η πανίσχυρη δικτατορία απέκτησε ένα «καρκίνωμα» που, επειδή ακριβώς δεν κατόρθωσε ποτέ να αποβάλει, το κληροδότησε στη μεταπολιτευτική δημοκρατία.

Έτσι, από το 1975 η Ισπανία προσπαθούσε να βρει τρόπο να θεραπευτεί. Δεν συμφωνούσαν πάντοτε όλα τα πολιτικά κόμματα στο «φάρμακο» για τη θεραπεία, γεγονός που τελικά έκανε την ΕΤΑ ακόμα πιο ισχυρή. Κυρίως όμως της έδινε τη δυνατότητα να δίνει το δικό της «παρών» στις πολιτικές εξελίξεις.

Το 1982 μετά την άνοδο των Σοσιαλιστών του Φελίπε Γκονθάλεθ στην εξουσία, η οργάνωση βρέθηκε αντιμέτωπη με την πιο συστηματική προσπάθεια που έγινε ποτέ για την εξάρθρωσή της.

Τα GAL (Grupos Antiterroristas de Liberacion = Aντιτρομοκρατικές Ομάδες Απελευθέρωσης) έδρασαν μεταξύ 1983-1987 στη Γαλλία, οργανώνοντας απαγωγές, βασανισμούς και δολοφονίες υπόπτων για τη συμμετοχή σε δραστηριότητες της ΕΤΑ.

Ωστόσο, αρκετά από τα θύματα των GAL δεν είχαν καμία απολύτως σχέση με την τρομοκρατία. Χαρακτηριστική περίπτωση ο Σεγούντο Μάρεϊ, τον οποίο απήγαγαν… κατά λάθος!

Ο βασκικής καταγωγής επιχειρηματίας κρατήθηκε δέκα ημέρες, μέχρι δηλαδή οι απαγωγείς να αποφασίσουν τι θα κάνουν για να διορθώσουν την γκάφα τους. Το 1988 ένας άγνωστος μέχρι τότε εισαγγελέας, ο Μπαλτάσαρ Γκαρθόν, παίρνει την υπόθεση στα χέρια του και ξεκινά τις έρευνες.

‘Ενα χρόνο αργότερα δύο αστυνομικοί καταδικάζονται σε κάθειρξη 108 ετών. Οι ίδιοι θα ομολογήσουν το 1994 πως η επιχείρηση στήθηκε από το υπουργείο Εσωτερικών εν γνώσει του πρωθυπουργού Φελίπε Γκονθάλεθ, με σκοπό να πιέσει τη Γαλλία να συμβάλει στην πάταξη της τρομοκρατίας.

Με βάση αυτή την ομολογία, ο Γκαρθόν εγκαινιάζει έρευνες προκειμένου να αποδείξει την ενοχή του πρωθυπουργού, κίνηση που πολλοί χαρακτήρισαν «βεντέτα», επειδή ο δεύτερος δεν του έδωσε το υπουργείο Δικαιοσύνης όταν εξελέγη βουλευτής το 1993.

Δύο από τους στενότερους συνεργάτες του Γκονθάλεθ, ο Ραφαέλ Βέρα, υφυπουργός αρμόδιος για θέματα ασφάλειας, και ο Χοσέ Μπαριονουέβο, υπουργός Εσωτερικών κατά την κρίσιμη περίοδο, καταδικάστηκαν σε δεκαετή φυλάκιση σε σχέση με την απαγωγή του Σεγούντο Μάρεϊ.

Η δικαστική έρευνα απέδειξε ότι τα GAL χρηματοδοτούνταν από το υπουργείο Εσωτερικών και ήταν αδύνατον να λειτουργούν χωρίς την κάλυψη των δύο αξιωματούχων. Ο Γκονθάλεθ, πάλι, απαλλάχθηκε, αλλά έχασε τις εκλογές.

Το 1996, ήλθε στην εξουσία το Λαϊκό Κόμμα (PP) του Χοσέ Μαρία Αθνάρ και μαζί του μια τελείως διαφορετική προσέγγιση του ζητήματος: ο διάλογος θα γίνει αφού πρώτα η οργάνωση καταθέσει τα όπλα.

Ο πρωθυπουργός δέχτηκε σφοδρή κριτική για την απόφασή του, την οποία «πλήρωσε» εν μέρει με τη δολοφονία του 29χρονου δημοτικού συμβούλου, Μιγκέλ Ανχελ Μπλάνκο, το 1997.

Ωστόσο, τη δολοφονία του Μπλάνκο ακολούθησαν οι μεγαλύτερες διαδηλώσεις που έγιναν ποτέ στην Ισπανία μετά τη μεταπολίτευση.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, σε μία μόνο ημέρα, περισσότεροι από τρία εκατομμύρια άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους για να σηκώσουν με υπερηφάνεια ψηλά τα καθαρά τους χέρια. Ακόμη πιο χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ογκώδεις διαδηλώσεις έγιναν και στη Χώρα των «φοβισμένων» Βάσκων.

Το 1998, η ΕΤΑ ανακοίνωσε ότι προχωρεί σε μονομερή εκεχειρία, με βασικό όρο να επιτραπεί η μεταφορά των 500 κρατουμένων της οργάνωσης σε φυλακές της επαρχίας, ώστε να είναι δυνατή η επικοινωνία με τους οικείους τους.

Ακολούθησαν 14 ήσυχοι αλλά και «περίεργοι» μήνες, που για πολλούς έμοιαζαν με την ηρεμία που συνήθως επικρατεί πριν από τη μεγάλη καταιγίδα. Ήταν πραγματικά δυνατόν η οργάνωση να εγκαταλείψει οριστικά τις «συνήθειές» της;

Η απάντηση ήλθε το Δεκέμβριο του 1999, όταν η ΕΤΑ ανακοίνωσε την επιστροφή στον ένοπλο αγώνα. Η απόφαση αιφνιδίασε ακόμη και το πολιτικό σκέλος της οργάνωσης, αλλά περισσότερο ξάφνιασε η ανακοίνωση που συνόδευε την απόφαση, δεδομένου ότι στρεφόταν ανοικτά κατά των βασκικών εθνικιστικών κομμάτων «που δεν μάχονται εναντίον του κοινού εχθρού».

Από τότε ξέσπασε μια τρομοκρατική φρενίτιδα, στην οποία πάντως η ισπανική κοινωνία απαντούσε με μεγαλύτερη ενότητα. Αλλά και η κυβέρνηση Αθνάρ με μεγαλύτερη καταστολή.

Το 2004 η σοσιαλιστική κυβέρνηση Θαπατέρο υιοθέτησε πολιτική διαπραγμάτευσης με την ΕΤΑ για την οποία και επικρίθηκε σφοδρότατα, όταν η οργάνωση των Βάσκων αυτονομιστών τερμάτισε με αίμα το Δεκέμβριο του 2006 τη μονομερή εκεχειρία που είχε ανακηρύξει.

Ο Θαπατέρο κατακεραυνώθηκε και απολογήθηκε στους πολίτες της Ισπανίας, και όταν η ΕΤΑ ανακοίνωσε νέα μονομερή εκεχειρία. Η πόρτα πλέον της κυβέρνησης ήταν κλειστή και θα άνοιγε μόνο εφόσον η οργάνωση αποκήρυττε οριστικά τη βία και παρέδιδε τα όπλα.

Τα πράγματα, ωστόσο, στην ισπανική κοινωνία, είχαν αλλάξει. Εκτός από τις επιτυχίες της γαλλικής-αστυνομίας στη σύλληψη κορυφαίων στελεχών, υπήρξαν ανατροπές σε πολιτικό επίπεδο και στην ίδια τη Χώρα των Βάσκων:

Το 2009, ανέλαβε την εξουσία ένας Σοσιαλιστής, ο Πατσι Λόπεθ, σε συνεργασία με το Λαϊκό Κόμμα. Ήταν η πρώτη φορά από τη Μεταπολίτευση που ένας πολιτικός που δεν προέρχεται από τα παραδοσιακά βασικά κόμματα αναλάμβανε την εξουσία.

Όμως, οι πολιτικές διεργασίες στην Ισπανία με στόχο να καταθέσει οριστικά η ΕΤΑ τα όπλα βρίσκονταν σε εξέλιξη.

Τα γεγονότα κορυφώθηκαν με τη Σύνοδο του Σαν Σεμπαστιάν, τον Οκτώβριο του 2011, στην οποία έλαβε μέρος όλο το πολιτικό προσωπικό: Βάσκοι και Ισπανοί, ακόμα και τα κόμματα-φορείς της «πατριωτικής αριστεράς» (izquierda albertzale) της Χώρας των Βάσκων, όλοι δηλαδή οι σχηματισμοί που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο επιθυμούν (ή επιθυμούσαν) την Ανεξαρτησία.

Ένα μήνα πριν τις εκλογές της 20ής Νοεμβρίου η ΕΤΑ ανακοίνωσε το οριστικό τέλος της ένοπλης δράσης. Ίδωμεν.

Απόστολος Ρουμπάνης

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ