Το εκλογικό σύστημα των ΗΠΑ

1) Το αμερικανικό Σύνταγμα ορίζει ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ πρέπει να είναι τουλάχιστον 35 ετών, πολίτης των ΗΠΑ και γεννημένος εκεί. Η θητεία του είναι τετραετής, και έχει δικαίωμα επανεκλογής μόνο μία φορά.

2) Πρώτο βήμα στη διεκδίκηση για την προεδρία είναι η διερευνητική επιτροπή (exploratory committee). Kάθε τέσσερα χρόνια, σχεδόν ένα χρόνο πριν από την ημερομηνία των εκλογών, όποιος Αμερικανός πολίτης (φυσικά πολιτικός αλλά τελευταία και επιχειρηματίας) θεωρεί ότι μπορεί να διεκδικήσει την προεδρία σχηματίζει μια «διερευνητική επιτροπή» προκειμένου να αρχίσει να συγκεντρώνει την υποστήριξη οπαδών αλλά και χρηματοδοτών για την προεκλογική του εκστρατεία. Αλλωστε, ακόμη και η προεκλογική εκστρατεία για το χρίσμα Ρεπουμπλικάνων και Δημοκρατικών είναι μια πανάκριβη υπόθεση -η οποία γίνεται ολοένα και ακριβότερη τα τελευταία χρόνια- κοστίζοντας στους υποψηφίους πολλά εκατομμύρια δολάρια.

3) Αν ο υποψήφιος μέσα από τη διερευνητική επιτροπή συγκεντρώσει αρκετή υποστήριξη αλλά και χρήματα, ενημερώνει τις ομοσπονδιακές αρχές ότι διεκδικεί το χρίσμα και ο αγώνας, που ίσως οδηγήσει ύστερα από ένα χρόνο στο Λευκό Οίκο, αρχίζει.

4) Ετσι ξεκινά και στα δύο μεγάλα κόμματα η διαδικασία των προκριματικών εκλογών, η οποία είναι μάλλον περίπλοκη για τα ελληνικά δεδομένα. Η πρώτη σημαντική διαφορά είναι ότι, ενώ στις περισσότερες χώρες τα κόμματα επιλέγουν τους υποψηφίους, στις ΗΠΑ είναι οι ψηφοφόροι που επιλέγουν τον υποψήφιο της αρεσκείας τους. Οι υποψήφιοι λοιπόν που αγωνίζονται ενάντια σε υποψηφίους του ίδιου κόμματος επιδιώκουν να κερδίσουν στις προκριματικές εκλογές προκειμένου να εξασφαλίσουν τους εκλέκτορες κάθε πολιτείας που θα συμμετάσχουν στο συνέδριο του κόμματος.

5) Οι προκριματικές εκλογές έχουν μεταξύ τους δύο πολύ σημαντικές διαφορές: πρώτον υπάρχουν πολιτείες όπου υποψηφίους του κάθε κόμματος μπορούν να εκλέξουν όλοι οι ψηφοφόροι και όχι μόνο τα Ο Λευκός Οίκος: Οι εκλογές θα αναδείξουν τον ένοικόι του για τα επόμενα τέσσερα χρόνιαμέλη του κόμματος και δεύτερον σε αρκετές πολιτείες η κατανομή των υποψηφίων δεν γίνεται αναλογικά αλλά ο πρώτος υποψήφιος παίρνει το σύνολο των εκλεκτόρων. Κάθε υποψήφιος που θέλει να έχει ελπίδες για την προεδρία επιδιώκει να «καθαρίσει» τη διαδικασία των προκριματικών γρήγορα και αυτό για δύο πολύ σημαντικούς λόγους: αφενός για να επικεντρώσει τις προσπάθειές του όχι εναντίον των εσωκομματικών του αντιπάλων αλλά του υποψηφίου του άλλου κόμματος και αφετέρου για να εξοικονομήσει χρήματα για την κυρίως προεκλογική εκστρατεία.

6) Η διαδικασία των προκριματικών ολοκληρώνεται στα τέλη της άνοιξης και πλέον τα κόμματα οδεύουν για τη μεγάλη αμερικανική εορτή των συνεδρίων, στα μέσα του καλοκαιριού. Εκεί, μέσα σε πανηγυρική ατμόσφαιρα ο υποψήφιος που έχει εξασφαλίσει την πλειοψηφία των εκλεκτόρων μέσω της διαδικασία των προκριματικών παίρνει και τυπικά το χρίσμα, αλλά και την υποστήριξη των εσωκομματικών του αντιπάλων -που λίγους μήνες πριν διαλαλούσαν πως είναι βέβαιο ότι θα χάσει τις εκλογές, δίνει ψεύτικες υποσχέσεις και άλλα παρόμοια, όχι ιδιαιτέρως κομψά. Στο συνέδριο ο και επίσημα πλέον υποψήφιος για την προεδρία ανακοινώνει και το όνομα του υποψήφιου αντιπροέδρου που ο ίδιος προσωπικά έχει επιλέξει.

7) Το συνέδριο λήγει και η κυρίως προεκλογική εκστρατεία αρχίζει. Οι υποψήφιοι διασχίζουν χιλιάδες μίλια, πραγματοποιούν εκατοντάδες μικρές και μεγάλες συγκεντρώσεις, μιλούν σε δεκάδες δείπνα, εκδηλώσεις και fund-raisers, εκδηλώσεις δηλαδή για τη συγκέντρωση χρημάτων, καθώς τα έξοδα ιδίως για τηλεοπτικές διαφημίσεις είναι τεράστια. Το κόστος της προεκλογικής εκστρατείας για την προεδρία μπορεί να πλησιάσει και τα 100 εκατομμύρια δολάρια.

8) Αναπόσπαστο κομμάτι της προεκλογικής εκστρατείας είναι τα ντιμπέιτ, οι τηλεοπτικές μονομαχίες των υποψηφίων. Η αποτελεσματικότητά τους αμφισβητείται έντονα. Το 1984 ο πρόεδρος Ρέιγκαν τα πήγε άθλια στο debate και παρ’ όλα αυτά κέρδισε τις εκλογές με σχεδόν 60%. Αντίθετα το 1988, ο Μάικ Δουκάκις θεωρείται πως αυτοκτόνησε πολιτικά, όταν σε ερώτηση για το πως θα αντιδρούσε αν βίαζαν τη γυναίκα του απάντησε μάλλον ψυχρά, χωρίς κανένα συναίσθημα.

9) Και φτάνουμε στις εκλογές, που διεξάγονται σταθερά την πρώτη Τρίτη του Νοέμβρη. Αξίζει εδώ να πούμε δύο λόγια για το εκλογικό σύστημα των ΗΠΑ. Αντίθετα από ό,τι πιστεύουμε η εκλογή του προέδρου δεν γίνεται άμεσα από το λαό αλλά από το κολέγιο των εκλεκτόρων.

10) Κάθε πολιτεία ανάλογα με τον πληθυσμό της διαθέτει έναν αριθμό εκλεκτόρων. Οποιος υποψήφιος έρθει πρώτος σε αυτή την πολιτεία στις εκλογές παίρνει και τους εκλέκτορες στο σύνολό τους. Ο υποψήφιος με την πλειοψηφία των εκλεκτόρων -και όχι των ψήφων- εκλέγεται πρόεδρος. Ετσι, έχει συμβεί αρκετές φορές στην αμερικανική ιστορία πρόεδρος να έχει εκλεγεί υποψήφιος που ήλθε δεύτερος σε ψήφους αλλά κατέκτησε την πλειοψηφία των εκλεκτόρων.

11) Η ψηφοφορία δεν είναι υποχρεωτική και στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις σχεδόν μόνο οι μισοί εγγεγραμένοι ψηφοφόροι προσήλθαν στις κάλπες.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ