Μεταξύ ύφεσης, ανεργίας και «κόντρα ανέμων» η οικονομία των ΗΠΑ

Η θητεία του Μπαράκ Ομπάμα άρχισε το 2009 μέσα σε ατμόσφαιρα μεγάλων προσδοκιών, αν μη τι άλλο για την ιστορική αλλαγή που εκπροσωπούσε ένας Αφροαμερικανός στο Λευκό Οίκο. Ωστόσο, το εγχώριο και διεθνές περιβάλλον δεν άφηνε πολλά περιθώρια για πανηγυρισμούς.

• Αφιέρωμα του in.gr στις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ

Δίπλα στα άλλα ανοιχτά μέτωπα που είχε αφήσει πίσω του ο Τζορτζ Ο. Μπους (Ιράκ και Αφγανιστάν, Ιράν, Ρωσία, ταραγμένες σχέσεις με την Ευρώπη), η οικονομική κρίση ήταν ίσως η πιο βαριά κληρονομιά για το νέο πρόεδρο. Η κατάσταση τον καλούσε να κινηθεί αποφασιστικά μαζί μια διεθνή σκηνή που πάλευε να κατανοήσει και στη συνέχεια να συγκρατήσει μια πρωτοφανή μεταπολεμικά κρίση που ήδη διαφαινόταν ότι, πέρα από οικονομική, είναι πολιτική και κοινωνική.

Όταν ανέλαβε ο Μπαράκ Ομπάμα το βασικό περίγραμμα της απάντησης στην οικονομική κρίση είχε ήδη εγκριθεί από τον Τζορτζ Μπους και αφορούσε τη διάσωση του συστήματος με την παροχή άφθονης ρευστότητας.

Η Fed τύπωσε χρήμα μέσα από τρεις γύρους ποσοτικής χαλάρωσης (ο τρίτος μόλις που εγκρίθηκε) αλλά η οικονομία παρέμενε αναιμική και επιρρεπής σε μια νέα ύφεση.

Έτσι οι προειδοποιήσεις της Κεντρικής Τράπεζας για την κατάσταση της οικονομίας ήταν συνεχείς και κινούνταν στην ίδια γραμμή: οι αριθμοί δείχνουν ότι υπάρχει ανάπτυξη, αλλά η πορεία είναι εύκολα αναστρέψιμη και η ύφεση (ή καλύτερα το double dip, ένα διάλειμμα ανάπτυξης ανάμεσα σε δύο φάσεις ύφεσης) ένα ορατό ενδεχόμενο.

Δύσκολο στάθηκε να νικηθεί και η ανεργία, που τείνει πλέον να γίνει μακροχρόνια για όσους είναι εκτός εργασίας, γιατί τα σχέδια της κυβέρνησης Ομπάμα προσέκρουαν στις διαφωνίες των Ρεπουμπλικάνων που ζητούν αντ’ αυτών πολιτική φοροαπαλλαγών και απορρύθμισης.

Η παρατεταμένη αβεβαιότητα λόγω των ελλειμμάτων, της εύθραυστης ανάπτυξης και της υψηλής ανεργίας έγινε αιχμή της κριτικής κατά του προέδρου από τους Ρεπουμπλικάνους που κατάφεραν μέσα από το θέμα του ομοσπονδιακού χρέους να προκαλέσουν το 2011 μεγάλη πολιτική κρίση που έφερε τη χώρα στα πρόθυρα χρεοκοπίας

Η πολιτική ένταση λύθηκε με παρέμβαση και του Ομπάμα -οργισμένη μάλιστα- αν και οι ΗΠΑ τελικά την «πλήρωσαν» με την πρωτοφανή υποβάθμισή τους από της Standard & Poor’s από AAA σε AA+, μια κίνηση που τελικά δεν είχε για τις αγορές το αρνητικό αποτέλεσμα που προδικαζόταν να έχει.

Την ίδια ώρα, για τους ίδιους τους Αμερικανούς οι απειλές κατά της προσωπικής τους οικονομικής κατάστασης πολλαπλασιάστηκαν σε σχέση με το κοντινό παρελθόν. Δίπλα στην ανεργία, οι σκανδαλωδώς μαζικές κατασχέσεις λόγω της φούσκας των στεγαστικών δανείων που εκτοξεύτηκαν και η τιμή της βενζίνης που έφτασε στο ψυχολογικό όριο των 4 δολαρίων ανά γαλόνι επέτειναν την αντίληψη ότι στην οικονομία τα πράγματα δεν πάνε καλά.

Μέσα σε αυτό το κλίμα από το 2011 και περισσότερο το 2012 προστέθηκε ο παράγοντας των «κόντρα ανέμων» από την Ευρώπη που απειλούν την αμερικανική οικονομία.

Ακόμη περισσότερο η Ελλάδα μπήκε στην ατζέντα και τη ρητορική της αμερικανικής κυβέρνησης και της ρεπουμπλικανικής αντιπολίτευσης, είτε σαν μέρος του ευρωπαϊκού προβλήματος που πρέπει να λυθεί είτε σαν αντιπαράδειγμα για το πού δεν πρέπει να καταλήξουν οι ΗΠΑ. Αν αληθεύουν μάλιστα κάποια δημοσιεύματα, ο Μπ.Ομπάμα ζήτησε από την Ευρώπη να μην υπάρξουν δραματικές εξελίξεις από την Αθήνα ή/και την Ευρώπη πριν τις εκλογές, μια άτυπη «κατάπαυση πυρός» που μάλλον τηρήθηκε.

Έτσι η τετραετία κλείνει με ένα πλήρη κύκλο: η ανεργία είναι περίπου στα ίδια επίπεδα με το 2009, δηλαδή κοντά στο αρκετά μεγάλο για τα αμερικανικά δεδομένα 8% (ενδεχομένως και με κάποιες αλχημείες της τελευταίας στιγμής)· οι βασικοί πυλώνες του χρηματοπιστωτικού συστήματος μένουν άθικτοι ή πάντως διασωσμένοι και ασφαλείς έναντι κινδύνων· και η διεθνής οικονομία δεν έχει συνέρθει πλήρως και σαφώς είναι σε στάση αναμονής του αποτελέσματος των εκλογών στις ΗΠΑ.

Ο Ομπάμα, αν κερδίσει, θα προσπαθήσει να βρει μια συμβιβαστική γραμμή για το έλλειμμα και το χρέος και φυσικά θα προσπαθήσει να τονώσει την απασχόληση, γνωρίζοντας όμως ότι οι αντιστάσεις των Ρεπουμπλικάνων (αναλόγως και των συσχετισμών στα Σώματα) θα είναι πολύ ισχυρές. Αντιθέτως ο Ρόμνεϊ είναι υπέρ των δραστικών περικοπών, ιδίως σε πόρους για κοινωνική πολιτική, με φοροαπαλλαγές και διευκολύνσεις.

Οι δύο εν μέρει αποκλίνοντες δρόμοι μπορεί να έχουν διαφορετικές πιθανότητες επιτυχίας αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι εύκολη, εξηγώντας άλλωστε και γιατί η οικονομία έγινε κεντρικό ζήτημα σε αυτήν την προεκλογική περίοδο, περισσότερο ίσως από το πρόσφατο παρελθόν.

Μιχάλης Δουρμούσογλου

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ